Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Gemfibrozil Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet, omhuld
- Sterkte
- 600 mg
Lopid Pfizer bv
- Toedieningsvorm
- Tablet, omhuld
- Sterkte
- 600 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Fenogal XGVS Laboratoires SMB S.A.
- Toedieningsvorm
- Capsule
- Sterkte
- 160 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
Bij hypercholesterolemie is een statine de eerste keus ter verlaging van het LDL-cholesterol; atorvastatine, rosuvastatine of simvastatine heeft de voorkeur. Intensiveer de lipidenverlagende therapie wanneer de streefwaarde niet bereikt wordt door het ophogen van de dosis als de maximumdosering nog niet bereikt is of door te switchen naar een potentere statine. Bij onvoldoende effect van een statine in de maximale (te verdragen) dosering kan bij een patiënt ≤ 70 jaar of bij niet-kwetsbare ouderen met hart- en vaatziekten (HVZ), ezetimib worden toegevoegd.
Beperk het gebruik van fibraten (met of zonder statine) tot dié vormen van hypercholesterolemie, waarbij eveneens sprake is van hypertriglyceridemie (plasmatriglyceridenconcentratie > 10 mmol/l). Verlaging van de plasmatriglyceridenconcentratie verkleint de kans op pancreatitis. Een fibraat vermindert in combinatie met een statine mogelijk het aantal hart- en vaatziekten bij patiënten met diabetes mellitus met een dyslipidemie (lage HDL-cholesterol- en hoge triglyceridenconcentratie in het bloed).
Advies
Bij hypercholesterolemie is een statine de eerste keus ter verlaging van het LDL-cholesterol; atorvastatine, rosuvastatine of simvastatine heeft de voorkeur. Intensiveer de lipidenverlagende therapie wanneer de streefwaarde niet bereikt wordt door het ophogen van de dosis als de maximumdosering nog niet bereikt is of door te switchen naar een potentere statine. Bij onvoldoende effect van een statine in de maximale (te verdragen) dosering kan bij een patiënt ≤ 70 jaar of bij niet-kwetsbare ouderen met hart- en vaatziekten (HVZ), ezetimib worden toegevoegd.
Beperk het gebruik van fibraten (met of zonder statine) tot dié vormen van hypercholesterolemie, waarbij eveneens sprake is van hypertriglyceridemie (plasmatriglyceridenconcentratie > 10 mmol/l). Verlaging van de plasmatriglyceridenconcentratie verkleint de kans op pancreatitis. Een fibraat vermindert in combinatie met een statine mogelijk het aantal hart- en vaatziekten bij patiënten met diabetes mellitus met een dyslipidemie (lage HDL-cholesterol- en hoge triglyceridenconcentratie in het bloed).
Voor fenofibraat specifiek is geen advies opgesteld.
Indicaties
Aanvulling op dieet en andere maatregelen bij:
- ernstige hypertriglyceridemie met/zonder een laag HDL-cholesterolgehalte;
- gemengde hyperlipidemie wanneer een statine gecontra–indiceerd is of niet wordt verdragen;
- primaire hypercholesterolemie indien een statine gecontra–indiceerd is of niet wordt verdragen;
- reductie van cardiovasculaire morbiditeit bij mannen met een verhoogd niet-HDL-cholesterol die een groot risico van een eerste cardiovasculaire gebeurtenis lopen indien een statine gecontra–indiceerd is of niet wordt verdragen.
Gerelateerde informatie
Indicaties
Als aanvulling op het dieet en andere niet-farmacologische behandeling, ter behandeling van volwassenen met:
- ernstige hypertriglyceridemie met of zonder laag HDL-cholesterol;
- gecombineerde hyperlipidemie als een statine gecontra-indiceerd is of niet wordt verdragen;
- gecombineerde hyperlipidemie met een hoog cardiovasculair risico als toevoeging aan een statine als het triglyceridengehalte en HDL-cholesterol niet voldoende gereguleerd zijn.
Gerelateerde informatie
Doseringen
De tablet bevat geen breukgleuf; een dosering van 900 mg is met de in Nederland beschikbare tablet daarom niet mogelijk.
Hypertriglyceridemie, hyperlipidemie, hypercholesterolemie en cardiovasculaire preventie
Volwassenen (incl. ouderen)
2×/dag 600 mg, een half uur voor het ontbijt en een half uur voor het avondeten. De minimale dosis is 900 mg/dag, een half uur voor het avondeten. Van een dosering van 900 mg per dag is geen effect op de cardiovasculaire morbiditeit aangetoond, wel bij 1200 mg per dag.
Verminderde nierfunctie: bij een lichte (creatinineklaring 50–80 ml/min/1,73 m²) tot matige (30–50 ml/min/1,73 m²) nierfunctiestoornis beginnen met 900 mg/dag; de nierfunctie beoordelen alvorens de dosering te verhogen. Bij een ernstige nierfunctiestoornis is de toepassing gecontra-indiceerd.
Verminderde leverfunctie: de toepassing hierbij is gecontra-indiceerd.
Doseringen
Ernstige hypertriglyceridemie, gecombineerde hyperlipidemie
Volwassenen (incl. ouderen ≥ 65 jaar)
1×/dag 1 capsule. Als na enkele maanden (bv. 3 maanden) de serumlipidenwaarden onvoldoende zijn gedaald overweeg dan een andere of aanvullende behandeling.
Verminderde nierfunctie: Bij een licht tot matig verminderde nierfunctie (creatinineklaring 30–59 ml/min/1,73 m2): maximaal 100 mg 1×/dag (een dosering van 100 mg is met het in Nederland beschikbare product niet mogelijk). Gebruik bij een ernstig verminderde nierfunctie (creatinineklaring < 30 ml/min/1,73 m2) is gecontra-indiceerd.
Verminderde leverfunctie: Gebruik bij een verminderde leverfunctie is gecontra-indiceerd vanwege onvoldoende gegevens over de toepassing hierbij.
Toediening: De capsule in zijn geheel innemen tijdens de maaltijd.
Bijwerkingen
Zeer vaak (> 10%): dyspepsie.
Vaak (1-10%): hoofdpijn, vermoeidheid, (draai–)duizeligheid. Buikpijn, obstipatie, diarree, flatulentie, misselijkheid, braken. Eczeem, huiduitslag.
Soms (0,1-1%): atriumfibrilleren.
Zelden (0,01-0,1%): paresthesie, perifere neuropathie. Depressie, slaperigheid, afname libido, erectiestoornis. Gestoorde leverfunctie, hepatitis, cholestatische geelzucht, cholelithiase, cholecystitis, pancreatitis, blindedarmontsteking (appendicitis). Leukopenie, trombocytopenie, eosinofilie, ernstige anemie; beenmerginsufficiëntie. Synovitis, artralgie, myositis, myopathie, spierpijn, spierzwakte, rabdomyolyse, pijn in de extremiteiten. Onscherp zien. (Exfoliatieve) dermatitis, fotosensibilisatie, urticaria, jeuk, angio-oedeem, larynxoedeem. Alopecia. Stijging van de creatinekinasewaarde.
Bijwerkingen
Vaak (1-10%): maag-darmklachten zoals buikpijn, diarree, flatulentie, misselijkheid, braken. Verhoogde waarden van: transaminasen, homocysteïnegehalte in het bloed.
Soms (0,1-1%): hoofdpijn. Trombo-embolie (longembolie, diepveneuze trombose). Huidovergevoeligheid (o.a. jeuk, huiduitslag, urticaria). Spieraandoeningen zoals spierpijn, spierspasmen, spierzwakte, myositis. Seksuele disfunctie. Pancreatitis. Cholelithiasis. Reversibele verhoging van serumcreatinine (zie voor meer informatie rubriek Waarschuwingen en voorzorgen) .
Zelden (0,01-0,1%): fotosensibilisatie, alopecia. Overgevoeligheid. Hepatitis. Verhoging van het ureumgehalte in bloed. Verlaging van: hemoglobinegehalte, aantal witte bloedcellen.
Verder zijn gemeld: interstitiële longziekte (dyspneu, niet-productieve hoest, achteruitgang van de algehele gezondheid). Rabdomyolyse soms gepaard gaande met acuut nierfalen. Geelzucht, complicaties van cholelithiasis zoals cholecystitis, cholangitis, galkoliek. Ernstige huidreacties, zoals erythema multiforme, Stevens-Johnsonsyndroom, toxische epidermale necrolyse. Vermoeidheid.
Interacties
Gemfibrozil is een krachtige remmer van CYP2C8, CYP2C9, CYP2C19, CYP1A2, UGTA1, UGTA3 (uridinedifosfaat-glucuronosyltransferase-A1 en -A3) en OATP1B1 (organic anion transporting polypeptide). De metaboliet gemfibrozil 1-0-β-glucuronide remt tevens CYP2C8 en OATP1B1. In verband hiermee is gelijktijdig gebruik van repaglinide (substraat voor CYP2C8) gecontra-indiceerd vanwege het risico van een ernstige hypoglykemie. En ook combinatie met selexipag (ook substraat voor CYP2C8) maar danvanwege een verdubbeling van de blootstelling aan selexipag en een 11-voudige verhoging van de blootstelling aan de actieve metaboliet. Een dosisverlaging kan nodig zijn bij combinatie met een middel dat voornamelijk door deze enzymen wordt gemetaboliseerd zoals enzalutamide. Vermijd gelijktijdige behandeling met enzalutamide (CYP2C8-substraat); indien de combinatie onvermijdelijk is, de dosering enzalutamide verlagen, zie ook enzalutamide#doseringen.
Gelijktijdig gebruik met simvastatine is gecontra-indiceerd, gebruik met andere statinen wordt niet aanbevolen in verband met een toegenomen kans op myopathie (rabdomyolyse); gemfibrozil kan bovendien de afbraak van statinen in belangrijke mate remmen.
Bij gelijktijdig gebruik met orale bloedglucoseverlagende middelen en insulinen zijn hypoglykemische reacties gemeld.
De kans op myopathie en rabdomyolyse neemt toe in combinatie met colchicine.
Gemfibrozil kan de werking van vitamine K-antagonisten versterken; INR nauwkeurig monitoren en zo nodig de dosis van de vitamine K-antagonist verlagen.
Bij combinatie met galzuurbindende harsen kan de absorptie van gemfibrozil worden beïnvloed, deze middelen minimaal 2 uur na elkaar innemen.
De plasmaconcentratie van bexaroteen kan toenemen.
Interacties
De kans op myopathie en rabdomyolyse neemt toe in combinatie met een statine of een ander fibraat. Controleer nauwlettend op tekenen van spiertoxiciteit.
Gelijktijdig gebruik van een vitamine K-antagonist (VKA) kan het bloedingsrisico verhogen; als gelijktijdig gebruik onvermijdelijk is, overweeg dan om de dosis van het VKA bij de start van de therapie met ong. ⅓ te verlagen. Pas vervolgens aan op geleide van de INR.
Bij gelijktijdig gebruik van glitazonen (bv. pioglitazon) en fenofibraat zijn reversibele paradoxale reducties van het HDL-cholesterol gemeld. Monitor daarom het HDL-cholesterol, en staak één van beide behandelingen als het HDL-cholesterol te laag is.
Bij combinatie met ciclosporine de nierfunctie zorgvuldiger controleren vanwege het mogelijk optreden van een nierfunctiestoornis (reversibel). Staak de behandeling bij ernstig afwijkende laboratoriumwaarden.
Wees voorzichtig met gebruik van substraten van CYP2C9, met name die met een nauwe therapeutische breedte (bv. VKA's, fenytoïne). Fenofibraat en de actieve metaboliet fenofibrinezuur zijn zwakke tot matige remmers van CYP2C9.
Zwangerschap
Teratogenese: Zowel bij de mens als bij dieren, onvoldoende gegevens.
Advies: Gebruik ontraden.
Vruchtbaarheid: Reversibele afnamen in mannelijke vruchtbaarheid zijn waargenomen in reproductietoxiciteitsstudies bij ratten.
Zwangerschap
Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens. Bij dieren geen aanwijzingen voor structurele malformaties.
Farmacologisch effect: Bij voor het moederdier toxische doseringen zijn embryotoxische effecten, verlenging van de drachtperiode en moeilijkheden tijdens de partus waargenomen. Op grond van de farmacologische werking is schade mogelijk omdat cholesterol belangrijk is voor de embryonale en foetale ontwikkeling.
Advies: Gebruik ontraden.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Onbekend.
Advies: Het gebruik van dit geneesmiddel óf het geven van borstvoeding ontraden.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Onbekend bij de mens, Ja, bij dieren.
Advies: Het gebruik van dit geneesmiddel óf het geven van borstvoeding ontraden.
Contra-indicaties
- leverfunctiestoornis;
- ernstige nierfunctiestoornis;
- galblaas- of galsysteemaandoening (in de anamnese);
- lichtallergie of fototoxische reactie gedurende een behandeling met fibraten in de anamnese.
Zie voor meer contra-indicaties de rubriek Interacties.
Contra-indicaties
- Leverinsufficiëntie (incl. galcirrose en onverklaarde, aanhoudende leverdisfunctie);
- Ernstige nierfunctiestoornis ((geschatte) glomerulaire filtratiesnelheid (eGFR) < 30 ml/min/1,73 m2);
- Galblaasaandoening;
- Chronische of acute pancreatitis m.u.v. acute pancreatitis veroorzaakt door ernstige hypertriglyceridemie;
- Bekende foto-allergie of fototoxische reactie tijdens behandeling met fibraten of (dex)ketoprofen.
Waarschuwingen en voorzorgen
Regelmatige controle van de leverfunctie is noodzakelijk; staak de behandeling bij aanhoudend afwijkende leverfunctiewaarden.
Staak de behandeling bij het optreden van galstenen. Gemfibrozil kan de cholesterol-excretie in de gal verhogen, het risico op galsteenvorming is verhooogd,
Bij uitgesproken hypertriglyceridemie kan paradoxale toename van het (totaal en LDL-) cholesterol optreden; controleer regelmatig de serumlipiden. Staak de behandeling bij onvoldoende resultaat na drie maanden.
Periodieke bepaling van het bloedbeeld wordt aanbevolen gedurende het eerste jaar.
Voorzichtig bij aanleg voor ontwikkeling van rabdomyolyse; indien gemfibrozil gecombineerd moet worden met een statine (simvastatine is gecontra-indiceerd) vóór start van de combinatie de CK-spiegel bepalen bij een nierfunctiestoornis, hypothyroïdie, leeftijd > 70 jaar, persoonlijke of familiaire voorgeschiedenis van erfelijke spierziekten, spiertoxiciteit met statine of fibraat in de anamnese of alcoholmisbruik. Bij spierpijn of -zwakte en/of opvallende verhogingen van de CK-spiegels (CK > 5× ULN) myopathie overwegen en in geval van myopathie de behandeling staken.
Niet gebruiken bij kinderen < 18 jaar vanwege onvoldoende gegevens betreffende werkzaamheid en veiligheid.
Waarschuwingen en voorzorgen
Controleer de levertransaminasewaarden elke 3 maanden gedurende de eerste 12 maanden van de therapie en daarna periodiek. Bij stijging van de transaminasewaarden > 3× ULN de behandeling staken. Staak de behandeling ook bij symptomen van hepatitis na bevestiging van deze diagnose door labarotoriumtesten.
Controleer het serumcreatinine tijdens de eerste 3 maanden van de behandeling en daarna periodiek. Staak de behandeling bij serumcreatininewaarden > 50% van de bovengrens van normaal. Tijdens klinische studies trad bij combinatie met simvastatine bij 10% een stijging van serumcreatinine boven baseline > 30 μmol/l op; bij 0,3% kwamen klinisch relevante verhogingen van creatininewaarden > 200 μmol/l voor.
Wees voorzichtig bij aanleg voor de ontwikkeling van spiertoxiciteit en rabdomyolyse. De kans op rabdomyolyse, met of zonder nierfalen, is groter bij hypoalbuminemie, bestaande nierinsufficiëntie, hypothyroïdie, leeftijd > 70 jaar, persoonlijke of familiaire voorgeschiedenis van erfelijke spierziekten, spiertoxiciteit na gebruik van een statine of fibraat in de voorgeschiedenis of bij alcoholmisbruik. Overweeg bij diffuse spierpijn, -kramp, -zwakte of myositis en/of opvallende verhogingen van de CK-spiegels (CK > 5× ULN) de mogelijkheid van myopathie en staak in geval van myopathie de behandeling. Het risico op myopathie is ook verhoogd bij combinatie met een statine of een ander fibraat . Deze combinatie alleen toepassen bij patiënten met ernstige gecombineerde dyslipidemie met een hoog cardiovasculair risico, zonder voorgeschiedenis van spierziekte en onder nauwgezette controle op spiertoxiciteit.
Pancreatitis is gemeld tijdens gebruik van fenofibraat. Dit kan veroorzaakt worden door onvoldoende werkzaamheid van behandeling bij ernstige hypertriglyceridemie, een direct geneesmiddeleffect of een secundair fenomeen dat gemedieerd wordt door galsteen- of slibvorming met obstructie van het galkanaal.
Niet gebruiken bij kinderen (< 18 jaar) vanwege onvoldoende gegevens betreffende werkzaamheid en veiligheid.
Overdosering
Symptomen
buikkramp, diarree, misselijkheid, braken, gewrichts- en spierpijn, afwijkende leverfunctie, verhoogd creatinekinase.
Zie voor meer symptomen en behandeling van een vergiftiging met gemfibrozil vergiftigingen.info.
Overdosering
Neem voor informatie over een vergiftiging met fenofibraat contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.
Eigenschappen
Fibraat. Gemfibrozil verlaagt de triglyceriden-, LDL-, VLDL- en totaalcholesterol-spiegel en verhoogt de HDL-spiegel. Het werkingsmechanisme is nog niet volledig bekend. Belangrijke effecten zijn: remming van de productie van VLDL-triglyceride en verhoging van de afbraak van VLDL-triglyceride door stimulatie van de activiteit van lipoproteïnelipase.
Kinetische gegevens
| Resorptie | snel. |
| F | nagenoeg 100%. |
| T max | 1–2 uur. |
| V d | 0,1–0,2 l/kg. |
| Eiwitbinding | 97%. |
| Metabolisering | de voornaamste metaboliet, de carboxylmetaboliet, heeft een geringe farmacologische werkzaamheid. Gemfibrozil ondergaat een enterohepatische kringloop. Glucuronidering tot gemfibrozil 1-0-β-glucuronide is een belangrijke eliminatieroute. |
| Eliminatie | met de urine 70%, < 6% onveranderd. Circa 6% met de feces. |
| T 1/2el | 1,3–1,5 uur (gemfibrozil), 20 uur (carboxylmetaboliet). |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Eigenschappen
Fenofibraat is een fibrinezuurderivaat dat de 'peroxisome proliferator-activated receptor type alpha' (PPAR-α) activeert, een receptor die vooral in de lever en in vetweefsel voorkomt. Fibraten laten de triglyceridenconcentratie dalen door de oxidatie van vetzuren via activering van PPAR-α te stimuleren. Door activatie van PPAR–α zorgt fenofibraat daarnaast voor een toename van de synthese van lipoproteïnelipase, apoA-I en apoA-II en remming van de apoC-III-expressie. Hierdoor daalt de concentratie LDL-cholesterol en VLDL en stijgt vaak ook de concentratie HDL-cholesterol. Fenofibraat heeft ook een uricosurisch effect en een remmend effect op de trombocytenaggregatie.
Kinetische gegevens
| Resorptie | verhoogd bij toediening met voedsel. |
| T max | 4-5 uur. |
| Eiwitbinding | > 99% (fenofibrinezuur, aan plasma-albumine). |
| Metabolisering | hydrolyse door esterasen tot de actieve metaboliet fenofibrinezuur. |
| Eliminatie | vnl. met de urine als fenofibrinezuur en het glucuronideconjugaat ervan. Fenofibrinezuur wordt niet geëlimineerd door hemodialyse. |
| T 1/2el | ca. 20 uur (fenofibrinezuur). |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Groepsinformatie
gemfibrozil hoort bij de groep fibraten.
Groepsinformatie
fenofibraat hoort bij de groep fibraten.