Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Isteranda
OTC
Bijlage 2
Sandoz bv
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 1,5 mg
Levonorgestrel
OTC
Bijlage 2
Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 1,5 mg
Norlevo
OTC
Bijlage 2
Laboratoire HRA Pharma
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 1,5 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Depo-Provera '150'
(acetaat)
Bijlage 2
Pfizer bv
- Toedieningsvorm
- Suspensie voor injectie
- Sterkte
- 150 mg/ml
- Verpakkingsvorm
- wegwerpspuit 1 ml
Sayana Press
(acetaat)
Bijlage 2
Pfizer bv
- Toedieningsvorm
- Suspensie voor injectie
- Sterkte
- 160 mg/ml
- Verpakkingsvorm
- wegwerpspuit 0,65 ml
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
Als noodanticonceptie is de koperspiraal (plaatsing binnen 120 uur na onbeschermde coïtus) het meest effectief met een zwangerschapskans van 0,2–1,0%. Andere opties zijn de morning-afterpil met levonorgestrel (inname binnen 72 uur) of ulipristal (inname binnen 120 uur), beiden met een zwangerschapskans van 1–2%. Bespreek de opties en maak in overleg met de vrouw een keuze voor een methode.
Aan de vergoeding van levonorgestrel zijn voorwaarden verbonden, zie Regeling zorgverzekering, bijlage 2.
Advies
Bespreek bij een anticonceptiewens de voorkeur, verwachte therapietrouw en persoonlijke situatie van de vrouw. Begeleid haar bij het kiezen voor een passende methode op basis van kenmerken van de verschillende methoden zoals betrouwbaarheid, toepassing, invloed op het bloedingspatroon, (ernstige) bijwerkingen en contra-indicaties; zie tabel 1 en 3 van de NHG-Standaard Anticonceptie. De meest betrouwbare anticonceptiemethoden zijn (in willekeurige volgorde): combinatiepreparaten (pil, pleister, vaginale ring), de pil met alleen progestageen (desogestrel), het implantatiestaafje (etonogestrel), de prikpil (medroxyprogesteron) en de hormoonspiraal (levonorgestrel IUD) of koperspiraal. Bij combinatiepreparaten en bij de pil met alleen progestageen is de betrouwbaarheid afhankelijk van de therapietrouw.
Er zijn 2 varianten van de prikpil. De voorkeur gaat uit naar de intramusculaire vorm (150 mg/ml), op grond van ervaring en kosten. De subcutane vorm (160 mg/ml) is een optie als de vrouw de prikpil zelf wil en kan toedienen.
Aan de vergoeding van medroxyprogesteron zijn voorwaarden verbonden, zie Regeling zorgverzekering, bijlage 2.
Indicaties
- Noodanticonceptie binnen 72 uur na onbeschermd geslachtsverkeer of bij falen van anticonceptie.
Gerelateerde informatie
Indicaties
- Hormonale anticonceptie voor de langetermijn; bij adolescenten (12–18 j.) alleen indien andere anticonceptiemethoden niet in aanmerking komen, vanwege verlies van botdichtheid samenhangend met het gebruik van medroxyprogesteron parenteraal, en het onbekende langetermijneffect hiervan (zie ook rubriek Waarschuwingen en voorzorgen).
Gerelateerde informatie
Doseringen
Noodanticonceptie
Vruchtbare vrouwen, incl. adolescenten
1,5 mg in 1 dosis zo snel mogelijk, bij voorkeur binnen 12 uur, maar niet later dan 72 uur na de onbeschermde geslachtsgemeenschap innemen. Na het gebruik van levonorgestrel een condoom gebruiken tot aan de eerstvolgende menstruatie, of totdat de reguliere anticonceptiepil weer 7 dagen achter elkaar is gebruikt.
Bij gebruik leverenzyminducerende medicatie nu, of tot 1 maand geleden (zie rubriek Interacties): Bij voorkeur een koperspiraal plaatsen (binnen 120 uur na de onbeschermde geslachtsgemeenschap) in plaats van levonorgestrel. Indien dit niet wenselijk is, verdubbel de dosis levonorgestrel: 3 mg in 1 dosis innemen (binnen 72 uur na de onbeschermde geslachtsgemeenschap). Deze dubbele dosis is echter niet onderzocht, en is bij gebruik van rifampicine waarschijnlijk niet toereikend.
Bij braken binnen 3 uur na inname van de tablet, direct een nieuwe tablet innemen.
Doseringen
Hormonale anticonceptie
Volwassenen en adolescenten ≥ 12 jaar, na de menarche
Depo-Provera: 150 mg diep intramusculair (in bilspier of evt. bovenarm) elke 12 weken. Het tijdstip van toedienen is afhankelijk van voorafgaand anticonceptivumgebruik.
Sayana Press: 104 mg langzaam subcutaan (in voorkant dij of (onder)buik) elke 13 weken. Het tijdstip van toedienen is afhankelijk van voorafgaand anticonceptivumgebruik.
Geen hormonaal anticonceptivum in de voorafgaande maand: starten op dag 1–5 van de natuurlijke cyclus (dag 1= eerste dag van de menstruatiebloeding).
Na een combinatie OAC: bij voorkeur starten op de dag na inname van de laatste (actieve) tablet, uiterlijk op de dag na het tabletvrije interval of laatste placebo-tablet.
Na een ander anticonceptivum met alleen progestageen: van de minipil kan op een willekeurige dag worden overgeschakeld, van een implantaat op de dag waarop het volgende implantaat zou worden ingebracht of op de dag van verwijdering van het implantaat.
Na een abortus in het 1e trimester: de behandeling direct starten.
Na een bevalling of een abortus in het 2 e trimester: indien geen borstvoeding wordt gegeven: Depo-Provera: starten binnen 18 dagen na de bevalling; Sayana Press: starten binnen 5 dagen na de bevalling. Indien de behandeling later wordt gestart, is tijdens de eerste 14 dagen aanvullend gebruik van een barrièremiddel noodzakelijk. Indien inmiddels geslachtsgemeenschap heeft plaatsgevonden eerst zwangerschap uitsluiten of op de eerste menstruatie wachten. Er zijn aanwijzingen dat gebruik direct na de bevalling langdurige en hevige bloedingen kan veroorzaken.
Gemiste dosis: Als het tijdsinterval tussen twee injecties groter is dan 13 weken (Depo-Provera) resp. 14 weken (Sayana Press), dan vóór toediening zwangerschap uitsluiten en tevens een barrièremiddel gebruiken gedurende 14 dagen na injectie.
Voor gebruik de ampul krachtig schudden.
Bijwerkingen
Zeer vaak (> 10%): duizeligheid, hoofdpijn. Misselijkheid, buikpijn. Baarmoederpijn, gevoelige borsten, uitstel van de menstruatie, zware menstruatie, 'spotting' en onregelmatig bloedverlies. Vermoeidheid.
Vaak (1-10%): braken, diarree. Menstruatiepijn.
Verder zijn gemeld: overgevoeligheidsreacties zoals keelholte- en gelaatsoedeem en huidreacties (huiduitslag, urticaria, jeuk). Trombo-embolische voorvallen.
Bijwerkingen
Zeer vaak (> 10%): zenuwachtigheid. Hoofdpijn. Buikpijn of -ongemak. Gewichtsverandering.
Vaak (1-10%): eetluststoornis. Depressie, slapeloosheid, angst, affectieve stoornis, geïrriteerdheid, verminderd libido. Duizeligheid. Spataderen. Misselijkheid, opgeblazen gevoel. Alopecia, acne, huiduitslag, pigmentatiestoornis. Rugpijn, pijn in de extremiteiten. Menorragie, metrorragie, dysmenorroe, amenorroe, vaginitis, vaginale afscheiding, gevoelige of pijnlijke borsten. Vochtretentie of oedeem, asthenie, vermoeidheid, reactie op de injectieplaats, persistente atrofie of vorming van kuiltjes op de injectieplaats, nodus of knobbel op de injectieplaats, pijn of gevoeligheid op de injectieplaats. Afwijkend cervixuitstrijkje.
Soms (0,1-1%): urineweginfecties. Geneesmiddelovergevoeligheid. Emotionele stoornis, anorgasmie. Paresthesie, epileptische aanval, slaperigheid, migraine, vertigo. Tachycardie, hypertensie, opvliegers. Opgezette buik. Dyspneu. Leveraandoening. Hirsutisme, jeuk, urticaria, dermatitis, ecchymose, chloasma. Gewrichtspijn, spierspasmen. Galactorroe, dyspareunie, bekkenpijn, ovariumcyste, uterusbloeding, vulvovaginale droogte, premenstrueel syndroom, borstvergroting. Pijn op de borst, koorts. Verlies botmineraaldichtheid, verminderde glucosetolerantie, afwijkende leverenzymwaarden.
Zelden (0,01-0,1%): mammacarcinoom. Anemie, bloedziekte. Anafylactoïde reactie, anafylactische reactie, angio-oedeem. Syncope, (gezichts)paralyse. Diepveneuze trombose, tromboflebitis, (long)embolie, trombose. Heesheid. Gastro-intestinale stoornissen, rectale bloeding. Geelzucht. Verworven lipodystrofie. Osteoporose, sclerodermie. Endometriale hyperplasie, vaginale cysten, veranderingen in borstomvang, bloedig tepelexsudaat, borstknobbels. Dorst. Verkleuring op de injectieplaats.
Verder zijn gemeld: verstoorde leverfunctie. Striae van de huid. Osteoporotische breuken.
Er zijn aanwijzingen dat het gebruik van medroxyprogesteron direct na de bevalling langdurige en hevige bloedingen kan veroorzaken.
Interacties
Bij gelijktijdig gebruik of gebruik in de afgelopen 4 weken van leverenzyminducerende stoffen zoals anti-epileptica (fenobarbital, fenytoïne, primidon, carbamazepine, oxcarbazepine), bosentan, rifabutine, rifampicine, griseofulvine, ritonavir, efavirenz, etravirine, nevirapine en sint-janskruid is de werking van levonorgestrel verminderd; zie voor het advies de rubriek Dosering.
Levonorgestrel kan mogelijk het metabolisme van ciclosporine remmen, waardoor de kans op ciclosporinetoxiciteit toeneemt.
Gelijktijdig gebruik met de progestageen-receptormodulator ulipristal wordt ontraden.
Interacties
Er zijn van dit middel geen interacties bekend.
Zwangerschap
Teratogenese: Uit epidemiologische onderzoeken komt geen negatieve invloed op het risico van misvorming van de foetus naar voren indien ondanks gebruik toch zwangerschap optreedt. De consequenties voor het kind bij inname van doseringen > 1,5 mg zijn niet bekend.
Zwangerschap
Gezien de geregistreerde indicatie niet van toepassing.
Teratogenese: In het geval van accidenteel (door)gebruik tijdens de vroege zwangerschap zijn er geen aanwijzingen voor nadelige effecten, ook niet voor genitale afwijkingen.
Farmacologisch effect: Onderzoek wijst op meer kans op een verlaagd geboortegewicht bij onbedoelde zwangerschappen die 1–2 maanden na toediening van medroxyprogesteron optraden.
Advies: Gebruik is gecontra-indiceerd.
Vruchtbaarheid: Na staken van het gebruik kan het enige tijd duren voor de vruchtbaarheid terugkeert. Na de laatste i.m.-injectie is de mediane tijd tot conceptie 10 maanden (spreiding: 4–31 mnd.), onafhankelijk van de gebruiksduur.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Ja.
Farmacologisch effect: er zijn geen nadelige effecten geobserveerd op de melkproductie of de gezondheid van het kind.
Advies: kan waarschijnlijk veilig gebruikt worden.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Ja, nauwelijks.
Farmacologisch effect: Er is geen negatieve invloed op de melkproductie of de zuigeling.
Advies:Volgens de fabrikant niet eerder dan 6 weken na de bevalling geven.
Contra-indicaties
Er zijn van dit middel geen contra-indicaties bekend.
Contra-indicaties
- actieve veneuze trombo-embolische aandoening;
- (voorgeschiedenis van) cerebrovasculaire ziekte;
- ernstige leverfunctiestoornis;
- (voorgeschiedenis van) geslachtshormoon-afhankelijke maligniteit, zoals mammacarcinoom;
- drager BRCA-genmutatie of belaste familieanamnese bij leeftijd > 35 jaar;
- metabole botziekte (bv. osteoporose);
- vaginale bloeding met onbekende oorzaak.
Waarschuwingen en voorzorgen
Noodanticonceptie is een incidentele methode die in geen geval een reguliere anticonceptiemethode mag vervangen.
Niet in alle gevallen zal gebruik zwangerschap voorkómen, met name bij onduidelijkheid over het tijdstip van de onbeschermde geslachtsgemeenschap. In geval van twijfel (> 5 dagen uitblijven van de menstruatie, abnormaal bloedverlies op de verwachte datum van de menstruatie, tekenen van zwangerschap), een zwangerschapstest uitvoeren.
Indien > 72 uur geleden in dezelfde menstruatiecyclus onbeschermde geslachtsgemeenschap heeft plaatsgevonden, kan bevruchting zijn opgetreden; behandeling na de tweede keer geslachtsgemeenschap kan in dat geval ineffectief zijn in het voorkomen van zwangerschap.
Bij optreden van zwangerschap de mogelijkheid van ectopische zwangerschap overwegen. Een ectopische zwangerschap kan zich blijven ontwikkelen ondanks het optreden van een uteriene bloeding. Daarom wordt gebruik bij salpingitis of ectopische zwangerschap in de voorgeschiedenis ontraden.
Ernstige malabsorptiesyndromen zoals de ziekte van Crohn kunnen de werking verzwakken. Gebruik bij ernstige leverfunctiestoornissen wordt ontraden.
Na gebruik is de menstruatie gewoonlijk normaal en op de verwachte datum, soms echter enkele dagen later of eerder.
Niet herhaald toedienen binnen een menstruatiecyclus vanwege de hoge dosis hormonen en de mogelijke verstoring van de cyclus.
Er zijn relatief weinig en niet-overtuigende gegevens over het effect van een hoog lichaamsgewicht of een hoge BMI op de anticonceptieve werkzaamheid. Volgens de registratie-autoriteiten is levonorgestrel (noodanticonceptie) geschikt voor alle vrouwen, ongeacht het lichaamsgewicht.
Waarschuwingen en voorzorgen
Controle: Verricht vooraf onderzoek naar menstruatiestoornissen. Controleer patiënten met hartfalen, hypertensie, nierfunctiestoornis, astma, epilepsie of migraine regelmatig, omdat progestagenen een zekere mate van vochtretentie kunnen veroorzaken. Wees voorzichtig bij trombo-embolische aandoeningen in de voorgeschiedenis. Controleer bij diabetes mellitus met name in het begin van het gebruik zorgvuldig, omdat de glucosetolerantie kan afnemen.
Het gebruik hangt samen met verlies van botdichtheid, als gevolg van daling van de oestrogeenspiegel. Botverlies wordt groter bij een langere gebruiksduur, en is niet altijd volledig reversibel na staken. Een grote observationele studie duidt niet op een toename van de kans op botfracturen; het effect op het aantal fracturen op latere leeftijd (bv. na de menopauze) is echter niet bekend. Gebruik alleen bij adolescenten vanaf 12 jaar indien andere anticonceptiemethoden ongeschikt of onacceptabel zijn. Evalueer bij alle vrouwen voortzetting van het gebruik na 2 jaar; overweeg, met name bij risicofactoren voor osteoporose, andere anticonceptiemethoden. Tijdens gebruik wordt voldoende inname van calcium en vitamine D aangeraden.
Enkele epidemiologische studies suggereren iets meer kans op mammacarcinoom ten opzichte van niet-gebruiksters. De extra kans is klein ten opzichte van de levenslange kans op mammacarcinoom, vooral bij jonge vrouwen, en verdwijnt geleidelijk in de loop van 10 jaar na het staken van het gebruik.
Depressie is gemeld; adviseer de vrouw contact op te nemen met de arts bij symptomen hiervan, ook kort na aanvang van de behandeling.
Staak de toediening bij optreden van trombose, geelzucht of bij stijging van de bloeddruk die onvoldoende op antihypertensieve therapie reageert. Verricht oftalmologisch onderzoek bij ontstaan van acute visusstoornissen, exoftalmie, diplopie of migraine; indien papiloedeem of retinale vaatlaesies worden aangetoond, het middel niet opnieuw toedienen. Bij optreden van zeer frequente en onregelmatige bloedingen het gebruik van een andere methode van anticonceptie overwegen en bij hardnekkige symptomen een biologische oorzaak uitsluiten.
Terugkeer ovulatie: Na staken van het gebruik zal het enige tijd duren voor de normale ovulatoire cyclus is teruggekeerd; de mediane tijd tot conceptie is 10 maanden (spreiding: 4–31 mnd.) na de laatste injectie, onafhankelijk van de gebruiksduur.
Niet toepassen bij jonge vrouwen met een nog niet gestabiliseerde cyclus.
Het gebruik kan bepaalde laboratoriumonderzoeken beïnvloeden.
Eigenschappen
Progestageen. Het primaire werkingsmechanisme berust op blokkade en/of vertraging van de ovulatie door onderdrukking van de LH-piek. Het interfereert alleen met het ovulatieproces als het wordt toegediend vóór het begin van de LH-piek; het heeft geen effect als het later in de cyclus wordt toegediend. Zodra innesteling heeft plaatsgevonden, is levonorgestrel niet meer effectief.
In klinische onderzoeken voorkomt het 85% van de te verwachten zwangerschappen. De effectiviteit neemt af met de toename van de tijd na geslachtsgemeenschap (95% binnen 24 uur, 85% binnen 24–48 uur, 58% bij gebruik na 48–72 uur). De effectiviteit na 72 uur is niet bekend.
Kinetische gegevens
| F | bijna 100%. |
| T max | binnen 2–3 uur. |
| Metabolisering | via hydroxylering in de lever, voornamelijk door CYP3A4. |
| Eliminatie | als inactieve metabolieten via de urine en feces. |
| T 1/2el | 26–43 uur. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Eigenschappen
Progestageen. Het remt de secretie van hypofysaire gonadotrofinen waardoor follikelrijping wordt voorkomen, wat bij vruchtbare vrouwen langdurige ovulatieremming veroorzaakt. Ook veroorzaakt het een verdikking van het cervixslijm, waardoor de passage van spermatozoa wordt bemoeilijkt.
Kinetische gegevens
| T max | 4–20 dagen (i.m.-toediening); 1 week (s.c.-toediening). |
| Metabolisering | wordt uitgebreid gemetaboliseerd in de lever. |
| Eliminatie | via de feces, en met de urine, vooral als geconjugeerd glucuronide. |
| T 1/2el | 6 weken na een enkelvoudige i.m.-injectie; ca. 40 dagen na eenmalige s.c.-toediening. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Groepsinformatie
levonorgestrel (oraal) hoort bij de groep anticonceptiva, progestagenen.
Groepsinformatie
medroxyprogesteron (parenteraal) hoort bij de groep anticonceptiva, progestagenen.