acuut hoesten

Advies

Bij acute hoest ten gevolge van ongecompliceerde luchtweginfecties heeft een afwachtend beleid de voorkeur. De effectiviteit van symptomatische of antimicrobiële therapie is niet aangetoond.

Behandelplan

Bij acute hoest zonder gecompliceerd beloop is een afwachtend beleid aangewezen. Geadviseerd wordt om prikkels of factoren die hoesten kunnen veroorzaken of in stand houden te vermijden, zoals het veelvuldig schrapen van de keel, roken of het gebruik van bepaalde geneesmiddelen (ACE-remmers).

Er zijn een aantal geneesmiddelen geregistreerd bij hoest (zie voor overzicht: Geneesmiddelen), maar de werkzaamheid hiervan is onvoldoende aangetoond. Sommige van deze hoestmiddelen hebben nadelige bijwerkingen, zoals obstipatie, sufheid en misselijkheid. Hetzelfde geldt overigens voor bronchusverwijders en inhalatiecorticosteroïden. De effectiviteit bij acute hoest bij ongecompliceerde bovenste luchtweginfecties is voor deze middelen niet aangetoond. Het gebruik van vluchtige oliën en aromatische stoffen bij het stomen heeft geen toegevoegde waarde. Bij kinderen jonger dan 2 jaar wordt het gebruik van mentholpreparaten bij stomen ontraden, vanwege de kans op laryngospasmen.

Indien men iets wil gebruiken ter verzachting van de klachten kan honing geadviseerd worden, maar niet voor diabetespatiënten en kinderen < 1 jaar (i.v.m. kans op infantiel botulisme). Bij een verstopte neus kan stomen boven een kom heet water met een doek over het hoofd de klachten verminderen. Een genezend effect is echter niet aangetoond. Daarbij moet men voorzichtig zijn, omdat te hete stoom of kokend water tot brandwonden kan leiden.

De patiënt dient een arts te consulteren bij acuut hoesten dat gepaard gaat met één of meer van de volgende alarmsymptomen:

  • ernstig ziek zijn (o.a. koorts, sufheid, tachypneu);
  • apneuperioden (bij jonge zuigelingen);
  • ernstige dyspneu;
  • hemoptoë;
  • pijn vastzittend aan de ademhaling;
  • bij vermoeden van aspiratie van een corpus alienum.

Achtergrond

Definitie

Onder 'acuut hoesten' verstaan we hoestklachten die korter dan drie weken aanhouden. De periode van drie weken is gebaseerd op het natuurlijke beloop van niet-ernstige, ongecompliceerde luchtweginfecties. Deze vormen de meest voorkomende oorzaak van acuut hoesten.

Er is sprake van een ongecompliceerde luchtweginfectie bij:

  • afwezigheid van risicofactoren voor een gecompliceerd beloop (zie Uitgangspunten);
  • ontbreken van aanwijzingen voor een gecompliceerde luchtweginfectie (pneumonie);
  • ernstig ziek zijn;
  • koorts die < 7 dagen aanhoudt.

Hieronder vallen ook kinderen met een milde vorm van pseudokroep, zuigelingen met een milde vorm van bronchiolitis en personen met (vermoeden van) kinkhoest in een gezin met volledig gevaccineerde kinderen.

Voor de behandeling van acuut hoesten bij gecompliceerde luchtweginfecties, zie Pneumonie.

Chronische aandoeningen die hoest veroorzaken zoals hartfalen en COPD/astma vallen buiten het bestek van deze indicatietekst. Dit geldt tevens voor overige oorzaken zoals pneumothorax, psychogene hoest, longembolie, maligniteiten, aangeboren hart- en longaandoeningen, gastro-oesofageale reflux en voor hoest bij gebruik van ACE-remmers.

Symptomen

In het merendeel van de gevallen wordt acute hoest veroorzaakt door een bovenste luchtweginfectie. Dit is een acute virale infectie meestal zonder koorts. Deze infectie wordt gekenmerkt door ontstekingsverschijnselen van de neus, paranasale sinussen, de keel, de larynx en daarbij vaak de trachea en de bronchi. De symptomen zijn, behalve hoesten, ook niezen, rinorroe en keelpijn.

De symptomen beginnen na een korte incubatietijd (1–3 dagen) en verdwijnen bij afwezigheid van complicaties spontaan. Na herstel van een virale infectie (na gemiddeld 5–6 dagen) kunnen neus- en hoestklachten nog enkele weken aanhouden.

Behandeldoel

Hoesten ten gevolge van een ongecompliceerde luchtweginfectie gaat doorgaans vanzelf over, maar kan twee tot zes weken aanhouden.

Uitgangspunten

Bij acuut hoesten zijn ongecompliceerde bovenste luchtweginfecties (bacterieel en viraal) de meest voorkomende oorzaken. Bovenste luchtweginfecties die hoest kunnen veroorzaken zijn:

  • rin(osinus)itis,
  • faryngitis,
  • tonsillitis.

Aangezien deze infecties vaak mild verlopen is een afwachtend beleid geïndiceerd.

Bij mensen met (meer kans op) een gecompliceerd beloop kan echter een specifiek beleid nodig zijn, zoals het gebruik van een antibioticum. Tot deze groep behoren:

  • mensen met een waarschijnlijkheidsdiagnose pneumonie;
  • kinderen jonger dan 3 maanden of ouderen boven de 75 jaar;
  • kinderen met hart- en longaandoeningen (behoudens astma);
  • volwassenen met hartfalen, ernstiger vormen van COPD, diabetes mellitus (met name bij insulinegebruik), neurologische aandoeningen, ernstige nierinsufficiëntie;
  • mensen met een gestoorde afweer (zoals oncologische aandoeningen, nierinsufficiëntie, gebruik van immunosuppressiva).

Geneesmiddelen

corticosteroïden, systemisch Toon kosten

hoestmiddelen, overige Toon kosten

hoestprikkeldempende middelen Toon kosten

mucolytica Toon kosten

Vergelijken

Zie ook

Geneesmiddelgroep

Bronnen

  1. 1 Damen-van Beek Z. Aspecifieke hoest. In: Eekhof J, et al. (eds). Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk. 6e dr. Amsterdam: Reed Business, 2013.
  2. 2 NHG-Standaard Acuut Hoesten, 2020. Via richtlijnen.nhg.org.