droge ogen

Advies

Bij droge ogen geven indifferente middelen/kunsttranen veelal verlichting van de klachten. Het effect van de verschillende middelen kan per patiënt verschillen; probeer bij onvoldoende effect een ander middel. Kunsttranen met conserveermiddelen (flesjes) zijn het middel van eerste keus omdat deze goedkoper zijn dan kunsttranen zonder conserveermiddelen (verpakking voor eenmalig gebruik). Probeer bij onvoldoende effect een andere kunsttraan of bij verergering van klachten en irritatie een kunsttraan met een ander conserveermiddel of eventueel een conserveermiddelvrije kunsttraan. Een indifferente oogzalf geeft langer bescherming tegen klachten van droge ogen, maar geeft wazig zicht; geef deze bij voorkeur ’s nachts. Geef bij keratoconjunctivitis sicca altijd een indifferente oogzalf voor de nacht.

Behandelplan

  1. Bespreek niet medicamenteus beleid

    Geef voorlichting over de meest waarschijnlijke oorzaken van droge ogen:

    • Niet in de ogen wrijven en regelmatig met de ogen knipperen bij beeldschermwerk en lezen;
    • Vermijd droge lucht (airconditioning, centrale verwarming), tocht of rook;
    • Contactlenzen zo veel mogelijk uit laten.
    • Verwijs voor meer uitleg naar Ik heb droge ogen op thuisarts.nl.

    Toelichting

    De oorzaak van droge ogen is veelal multifactorieel bepaald. Externe factoren zoals droge lucht, wind of minder knipperen met het oog tijdens lezen of beeldschermwerk kunnen ervoor zorgen dat de traanfilm sneller uitdroogt. Bij te weinig knipperbewegingen wordt de traanfilm niet meer gelijkmatig over het oog verdeeld waardoor delen van het hoornvlies eerder uitdrogen.

    Ook het dragen van contactlenzen kan leiden tot klachten van droge ogen. Ongeveer 30–50 % van de contactlensgebruikers geeft aan enige klachten van droge ogen te hebben. Bij contactlensdragers is vaak sprake van een verminderd aantal functionerende talgkliertjes waardoor het vetlaagje van de traanfilm verminderd is en de traanfilm sneller verdampt.

    Tevens leidt de afname van het aantal vetten/het vetlaagje van de traanfilm voor een verminderde bescherming van het oogoppervlak tegen o.a. infecties. Mocht er een ooginfectie optreden dan zou deze zich bij contactlensdragers ongemerkt kunnen uitbreiden aangezien sensibiliteitsvermindering van de cornea veelvuldig voorkomt bij contactlensdragers. Het advies is daarom om bij klachten van droge ogen zo min mogelijk contactlenzen te dragen. Daarnaast kunnen droge ogen leiden tot intolerantie/problemen met het dragen van contactlenzen (voor een goed draagcomfort is een goede traanfilm noodzakelijk) 1 2.

    Indien er een onderliggende oorzaak is van de droge ogen, zoals de ziekte van Sjögren of het gebruik van bepaalde medicatie, begin dan met deze oorzaak te behandelen.

  2. Geef kunsttranen en eventueel oogzalf

    Kies één van de volgende kunsttranen, met conserveermiddel:

    Maximaal 4×/dag toedienen en contactlenzen zo veel mogelijk uitlaten.

    Overweeg tevens voor de nacht: indifferente oogzalf

    Voeg bij keratoconjunctivitis sicca altijd een indifferente oogzalf toe.

    Binnen de groep van kunsttranen met conserveermiddelen bestaan grote prijsverschillen; zie ook het kostenoverzicht.

    Ga naar stap 3 bij onvoldoende effect of irritatie.

    Let op

    Indifferente middelen met een conserveermiddel mogen niet vaker dan viermaal daags gebruikt worden, aangezien de conserveermiddelen toxisch kunnen zijn voor het cornea epitheel (m.n. benzalkoniumchloride).

    Toelichting

    Indifferente middelen doen de klachten van droge ogen doorgaans snel verminderen. Er zijn geen gegevens bekend over het verschil in effectiviteit tussen de indifferente middelen/kunsttranen. De werking wordt gelijk verondersteld.

    Kunsttranen met conserveermiddelen (flesjes) zijn goedkoper dan kunsttranen zonder conserveermiddelen (verpakking voor eenmalig gebruik) en zijn daarom het middel van eerste keuze.

    Adviseer bij contactlensdragers tijdelijk vaker een bril te dragen en contactlenzen zo veel mogelijk uit te laten (zie Toelichting onder stap 1). Overweeg bij eventuele contactlensdragers een conserveermiddelvrije kunsttraan te geven. Het conserveermiddel (m.n. benzalkoniumchloride) kan namelijk reageren met de contactlens of worden opgenomen door de lens, met name bij zachte lenzen.

    Bij het gebruik van ooggel of oogzalf kunnen er in het geheel geen lenzen worden gedragen. De viscositeit van ooggel gaat niet goed samen met lenzen en het vet uit een oogzalf kan blijven plakken aan de lens.

    Een oogzalf geeft langer bescherming tegen klachten van droge ogen maar geeft wazig zicht; daarom wordt deze bij voorkeur ’s nachts gegeven. Indifferente oogzalf bevat geen conserveermiddel.

    Keratoconjunctivitis sicca is een symptomencomplex: droge en veelal rode ogen met droge plekken, slijm of epitheeldraden op de cornea. Het kan optreden als ernstig gevolg van droge ogen waarbij de cornea defecten vertoont. Er is een verhoogd risico op ooginfecties. Er mogen geen contactlenzen gedragen worden. Voor uitgebreide informatie over het gebruik van contactlenzen bij de specifieke middelen, zie de geneesmiddelteksten.

  3. Schakel over op andere kunsttranen

    Kies andere kunsttraan of kunsttraan met ander conserveermiddel bij onvoldoende effect of toename van klachten en irritatie:

    Maximaal 4×/dag toedienen.

    Binnen de groep van kunsttranen bestaan grote prijsverschillen; zie ook het kostenoverzicht.

    Ga naar stap 4 bij onvoldoende effect of irritatie.

    Let op

    Indifferente middelen met een conserveermiddel mogen niet vaker dan viermaal daags gebruikt worden, aangezien de conserveermiddelen toxisch kunnen zijn voor het cornea epitheel (met name benzalkoniumchloride).

    Toelichting

    Het effect van de verschillende middelen en ook de toedieningsvorm (druppels of gel) kan per patiënt verschillen, zodat het zinvol kan zijn bij onvoldoende effect eerst andere kunsttranen te proberen.

    Verergering van de klachten of steeds vaker moeten druppelen na initieel goed effect kan het gevolg zijn van irritatie of overgevoeligheid voor een conserveermiddel. In dat geval kan het zinvol zijn kunsttranen met een ander conserveermiddel te proberen. Hypromellose oogdruppels zijn bijvoorbeeld verkrijgbaar met het conserveermiddel benzalkoniumchloride of met cetrimide.

  4. Overweeg kunsttranen zonder conserveermiddel

    Kies één van de volgende middelen:

    Binnen de groep van kunsttranen bestaan grote prijsverschillen; zie ook het kostenoverzicht.

    Toelichting

    Verergering of aanhouden van de klachten kan ook het gevolg zijn van irritatie of overgevoeligheid voor een conserveermiddel. In dat geval kan het zinvol zijn kunsttranen zonder conserveermiddel te proberen.

Achtergrond

Definitie

Droge ogen is een veelvoorkomende klacht, met name bij ouderen en vrouwen. De oorzaak van droge ogen is veelal multifactorieel. Dit kan veroorzaakt worden door een verminderde traanproductie, zoals bij de ziekte van Sjögren, reumatoïde artritis, diabetes mellitus, bij hogere leeftijd, of door gebruik van sommige medicijnen (zoals psychofarmaca, β-blokkers, acetylsalicylzuur, antihistaminica en lokale glaucoommiddelen).

Externe factoren, zoals droge lucht, beeldschermwerk of contactlensgebruik, kunnen ervoor zorgen dat de traanfilm te snel verdampt.

Droge ogen kunnen ook veroorzaakt worden door een instabiele traanfilm, meestal door disfunctie van Meibom-klieren. Een onregelmatig hoornvlies kan een ongelijkmatige verdeling van de traanfilm geven, met droge ogen als gevolg. Tevens kan een laserbehandeling van een refractieafwijking leiden tot klachten van droge ogen.

Voor de behandeling van andere oogaandoeningen die gepaard kunnen gaan met droge ogen (zoals blefaritis) zie de NHG-Standaard Rood oog en oogtrauma.

Symptomen

Droge ogen kunnen symptomen geven van jeuk of van een vermoeid, branderig, stekend of zanderig gevoel in de ogen. Droge ogen hoeven niet gepaard te gaan met roodheid, maar door irritatie kan de conjunctiva wel rood worden. Ook kan er sprake zijn van dichtgeplakte oogleden, overmatig tranen, fotofobie of visusvermindering.

Droge ogen kunnen leiden tot keratoconjunctivitis sicca, een ernstig symptomencomplex waarbij er defecten aan de cornea ontstaan met risico op littekenvorming, visusverlies en ooginfecties.

Behandeldoel

Het doel is om de klachten van droge ogen te verminderen. De symptomen nemen doorgaans snel af door het gebruik van indifferente middelen.

Uitgangspunten

Geef voorlichting over de mogelijke oorzaken van droge ogen, zoals droge lucht en beeldschermwerk. Beoordeel of er een onderliggende oorzaak is, zoals een auto-immuunziekte of het gebruik van bepaalde medicatie. Begin indien mogelijk met de behandeling van de onderliggende oorzaak.

De symptomen van droge ogen kunnen verminderd worden door het gebruik van indifferente middelen, zoals kunsttranen (oogdruppels of ooggel) of een oogzalf. Een indifferente oogzalf geeft langer bescherming maar geeft ook wazig zicht; geef deze daarom bij voorkeur ’s nachts.

Er zijn geen gegevens bekend over het verschil in effectiviteit tussen de indifferente middelen/kunsttranen. De werking wordt gelijk verondersteld. Kunsttranen met conserveermiddelen (flesjes) zijn goedkoper dan kunsttranen zonder conserveermiddelen (verpakking voor eenmalig gebruik) en zijn daarom middel van eerste keuze. Indifferente middelen met een conserveermiddel mogen niet vaker dan viermaal daags gebruikt worden, aangezien de conserveermiddelen toxisch kunnen zijn voor het cornea-epitheel (met name benzalkoniumchloride).

Geneesmiddelen

kunsttranen Toon kosten

Middelen voor oculair gebruik, overige Toon kosten

Vergelijken

Zie ook

Geneesmiddelgroep

Bronnen

  1. 1 Oogcentra Stichting Topklinische Ziekenhuizen (STZ). Contactlenzen: problemen en complicaties. Geraadpleegd juni 2018 via oogartsen.nl.
  2. 2 Oogcentra Stichting Topklinische Ziekenhuizen (STZ). Droge ogen: hoofdfolder (keratoconjunctivitis sicca, droog oog). Geraadpleegd juni 2018 via oogartsen.nl.
  3. 3 NHG-Standaard Rood oog en oogtrauma, 2017. Aanpassing juni 2023, via richtlijnen.nhg.org.