fondaparinux

heparinen, overige B01AX05

Samenstelling

Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.

Arixtra (Na-zout) Mylan bv

Toedieningsvorm
Oplossing voor injectie
Sterkte
5 mg/ml
Verpakkingsvorm
wegwerpspuit 0,3 ml, 0,5 ml
Toedieningsvorm
Oplossing voor injectie
Sterkte
12,5 mg/ml
Verpakkingsvorm
wegwerpspuit 0,4 ml, 0,6 ml, 0,8 ml

Uitleg symbolen

XGVS Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS).
OTC 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel.
Bijlage 2 Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering.
Aanvullende monitoring Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb.

fondaparinux vergelijken met een ander geneesmiddel.

Advies

De keuze voor tromboseprofylaxe ter preventie van veneuze trombo-embolie (VTE) wordt bepaald door de soort ingreep, het bloedingsrisico en individuele risicofactoren. Bij grote orthopedische ingrepen is tromboseprofylaxe in alle gevallen geïndiceerd. Bij een preoperatief niet-ontstolde patiënt is een laagmoleculairgewicht heparine (LMWH) eerste keus. Tweede keus bij een electieve totale heup- of knievervangende operatie is een DOAC (dabigatran, apixaban of rivaroxaban) of fondaparinux. Bij heupfractuurchirurgie is fondaparinux tweede keus. Bij artroscopie van de knie is profylaxe doorgaans niet nodig. Overweeg een LMWH bij een risicopatiënt of bij een patiënt die een complexe ingreep ondergaat. Bij rugchirurgie is tromboseprofylaxe geïndiceerd bij een patiënt met één of meer additionele risicofactoren voor VTE. Kies voor een LMWH of mechanische profylaxe. Bij een patiënt zonder additionele risicofactoren voor VTE kan tromboseproflaxe worden overwogen.

Let op: de ESC Guidelines for the management of acute coronary syndromes (2023) worden verwerkt nadat de NVvC hun aanbevelingen voor de Nederlandse situatie hebben uitgebracht.

Geef bij vermoeden van een acuut coronair syndroom (ACS), als pijnbestrijding in de acute fase, nitroglycerine oromucosaal of isosorbidedinitraat sublinguaal. Geef bij een contra-indicatie of aanhoudende matige tot ernstige pijn morfine i.v. of fentanyl i.v. of intranasaal. Start bij STEMI zo snel mogelijk dubbele trombocytenaggregatieremming (DAPT), bij voorkeur binnen 24 uur na het ontstaan van klachten. Een STEMI wordt verder behandeld met reperfusie door percutane coronaire interventie (PCI). Geef peri-procedureel een parenteraal anticoagulans. Bij een NSTEMI (incl. IAP) wordt eerst aanvullend onderzoek en een risicoanalyse verricht. DAPT kan direct na het stellen van de diagnose worden gestart. Bij mogelijkheid tot een coronairangiogram binnen 24 uur kan ook worden volstaan met enkelvoudige trombocytenaggregatieremming.

De medicamenteuze behandeling van een oppervlakkige tromboflebitis is vooral gericht op pijnstilling. Overweeg behandeling met fondaparinux (voorkeur) of rivaroxaban (offlabel) bij bepaalde risicofactoren voor uitbreiding. Overweeg in de tweedelijnszorg behandeling met een laagmoleculairgewicht heparine (LMWH) (offlabel) als alternatief. Een nadeel van fondaparinux is het niet kunnen couperen van bloedingen.

Behandel een veneuze trombo-embolie (diepveneuze trombo-embolie of longembolie) initieel met een direct-werkend oraal anticoagulans (DOAC) (voorkeur) of met de combinatie van een laagmoleculairgewicht heparine (LMWH) en een vitamine K-antagonist (VKA), gevolgd door een onderhoudsbehandeling met een DOAC resp. een VKA. De behandelduur is minimaal 3 maanden, en hangt o.a. af van of er sprake is van een uitlokkende factor of een recidief, en het bloedingsrisico.

Indicaties

  • Preventie van veneuze trombo-embolie (VTE) bij volwassenen:
    • bij een orthopedische operatieve ingreep aan de onderste ledematen zoals een ingreep voor een heupfractuur, heupprothese of een ingrijpende knieoperatie;
    • die een abdominale operatieve ingreep ondergaan en die een verwacht verhoogd risico hebben op trombo-embolische complicaties, zoals patiënten die de behandeling wegens een maligniteit ondergaan;
    • bij wie veel kans op VTE bestaat en die geïmmobiliseerd zijn vanwege een acute ziekte zoals hartfalen en/of ademhalingsstoornissen, en/of infectieuze of inflammatoire ziekte.
  • Behandeling van volwassenen met:
    • instabiele angina (IA) of myocardinfarct zonder ST–elevatie (non–STEMI) voor wie een urgente percutane coronaire interventie (PCI) niet is geïndiceerd;
    • myocardinfarct met ST–elevatie (STEMI) die trombolytica krijgen of aanvankelijk geen andere vorm van reperfusietherapie krijgen;
    • acute symptomatische spontane oppervlakkige veneuze trombose van de onderste ledematen van ten minste 5 cm lang, zonder bijkomende diepveneuze trombose;
    • veneuze trombo-embolie (VTE): diepveneuze trombose (DVT) of longembolie (PE), behalve bij hemodynamisch instabiele patiënten die trombolyse of pulmonaire embolectomie moeten ondergaan.

Gerelateerde informatie

Doseringen

Klap alles open Klap alles dicht

Preventie VTE, postoperatief

Volwassenen

Subcutaan: De eerste injectie niet eerder dan 6 uur na het sluiten van de wond, mits hemostase is bereikt: 2,5 mg diep 1×/dag totdat de patiënt ambulant is, maar gedurende ten minste 5 tot 9 dagen. Bij patiënten die een ingreep voor heupfractuur ondergaan kan het risico op VTE langer dan 9 dagen na de operatie bestaan; bij deze patiënten kan de behandelduur met 24 dagen worden verlengd. Verminderde nierfunctie: Bij matig tot ernstig verminderde nierfunctie (creatinineklaring 20–50 ml/min) de dosis reduceren tot 1,5 mg 1×/dag. Bij een creatinineklaring > 50 ml/min is geen dosisaanpassing nodig. Bij een creatinineklaring < 20 ml/min is het gebruik gecontra-indiceerd. Bij een verminderde leverfunctie: Bij een mild tot matig verminderde leverfunctie is geen dosisaanpassing nodig. Wees voorzichtig bij een ernstig verminderde leverfunctie vanwege ontbreken van gegevens over de toepassing bij deze indicatie.

Preventie VTE bij een acuut zieke patiënt met een hoog risico op trombo-embolische complicaties

Volwassenen

Subcutaan: 2,5 mg 1×/dag gedurende 6 tot 14 dagen. Verminderde nierfunctie: Bij matig tot ernstig verminderde nierfunctie (creatinineklaring 20–50 ml/min) de dosis reduceren tot 1,5 mg 1×/dag. Bij een creatinineklaring > 50 ml/min is geen dosisaanpassing nodig. Bij een creatinineklaring < 20 ml/min is het gebruik gecontra-indiceerd. Bij een verminderde leverfunctie: Bij een mild tot matig verminderde leverfunctie is geen dosisaanpassing nodig. Wees voorzichtig bij een ernstig verminderde leverfunctie vanwege ontbreken van gegevens over de toepassing bij deze indicatie.

Behandeling van instabiele angina of myocardinfarct zonder ST–elevatie (non–STEMI)

Volwassenen

Subcutaan: 2,5 mg 1×/dag zo spoedig mogelijk na diagnose beginnen en gedurende maximaal 8 dagen of tot ontslag uit het ziekenhuis (indien dat eerder is). Indien toch een PCI nodig is, fondaparinux staken tijdens PCI (vervangen door heparine) en ten minste 2 uur na verwijderen van de katheterschacht fondaparinux weer toedienen. Bij patiënten die coronair arterie 'bypass-graft' (CABG) moeten ondergaan, indien mogelijk fondaparinux 24 uur voorafgaand aan de operatie staken; 48 uur na de operatie kan fondaparinux worden hervat. Verminderde nierfunctie: Bij een creatinineklaring > 20 ml/min is geen dosisaanpassing nodig. Bij een creatinineklaring < 20 ml/min is het gebruik gecontra-indiceerd. Bij een verminderde leverfunctie: Bij een mild tot matig verminderde leverfunctie is geen dosisaanpassing nodig. Wees voorzichtig bij een ernstig verminderde leverfunctie vanwege ontbreken van gegevens over de toepassing bij deze indicatie.

Behandeling van myocardinfarct met ST–elevatie (STEMI)

Volwassenen

Intraveneus, subcutaan: Eenmalig 2,5 mg intraveneus vervolgens 2,5 mg diep subcutaan 1×/dag zo spoedig mogelijk na diagnose beginnen en gedurende maximaal 8 dagen of tot ontslag uit het ziekenhuis (indien dat eerder is). Indien een PCI nodig is, fondaparinux vóór en tijdens PCI staken (vervangen door heparine) en ten minste 3 uur na verwijdering van de katheterschacht fondaparinux weer toedienen. Bij patiënten die coronair arterie 'bypass-graft' (CABG) moeten ondergaan, indien mogelijk fondaparinux 24 uur voorafgaand aan de operatie staken; 48 uur na de operatie kan fondaparinux worden hervat. Verminderde nierfunctie: Bij een creatinineklaring > 20 ml/min is geen dosisaanpassing nodig. Bij een creatinineklaring < 20 ml/min is het gebruik gecontra-indiceerd. Bij een verminderde leverfunctie: Bij een mild tot matig verminderde leverfunctie is geen dosisaanpassing nodig. Wees voorzichtig bij een ernstig verminderde leverfunctie vanwege ontbreken van gegevens over de toepassing bij deze indicatie.

Behandeling van oppervlakkige veneuze trombose

Volwassenen

Subcutaan: 2,5 mg 1×/dag gedurende minimaal 30 dagen, bij patiënten met veel kans op trombo–embolische complicaties tot maximaal 45 dagen. Indien bij deze patiënten een operatie of invasieve ingreep nodig is, 24 uur vóór de ingreep geen fondaparinux toedienen. Na de ingreep minimaal 6 uur wachten met toedienen, op voorwaarde dat hemostase is bereikt. Verminderde nierfunctie: Bij matig tot ernstig verminderde nierfunctie (creatinineklaring 20–50 ml/min) de dosis reduceren tot 1,5 mg 1×/dag. De veiligheid en werkzaamheid van de dosis van 1,5 mg zijn niet onderzocht. Bij een creatinineklaring > 50 ml/min is geen dosisaanpassing nodig. Bij een creatinineklaring < 20 ml/min is het gebruik gecontra-indiceerd. Bij een verminderde leverfunctie: Gebruik wordt afgeraden vanwege ontbreken van gegevens over de toepassing bij deze indicatie.

Behandeling van diepveneuze trombose of longembolie

Volwassenen (incl. ouderen)

Subcutaan: bij een lichaamsgewicht van 50–100 kg: 7,5 mg 1×/dag; bij een lichaamsgewicht < 50 kg: 5 mg 1×/dag; bij een lichaamsgewicht > 100 kg: 10 mg 1×/dag. Behandelduur: minimaal 5 dagen, meestal 7–10 dagen; zo snel mogelijk ook een VKA starten, meestal binnen 72 uur. De klinische ervaring met behandelingen langer dan 10 dagen is beperkt. Bij matig tot ernstig verminderde nierfunctie (creatinineklaring 20–50 ml/min) én een lichaamsgewicht > 100 kg: vanwege onvoldoende ervaring in deze patiëntpopulatie kan overwogen worden na de initiële dagdosis van 10 mg de dosis te verlagen tot 7,5 mg. Dit is gebaseerd op farmacokinetische modellen. Bij een verminderde leverfunctie: Bij een mild tot matig verminderde leverfunctie is geen dosisaanpassing nodig. Wees voorzichtig bij een ernstig verminderde leverfunctie vanwege ontbreken van gegevens over toepassing bij deze indicatie, en vanwege een verhoogd bloedingsrisico.

Indien de behandeling wordt voortgezet met (laagmoleculair) heparine, de eerste injectie in het algemeen één dag na de laatste fondaparinuxinjectie toedienen. Indien een vervolgbehandeling met een vitamine K-antagonist nodig is, de behandeling met fondaparinux voortzetten totdat de gewenste INR-waarde is bereikt.

Toediening: S.c.-toediening bij voorkeur diep injecteren in liggende houding, afwisselend links en rechts in een buikplooi in de anterolaterale en posterolaterale buikwand.

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): bloedingen zoals een gastro-intestinale bloeding, utero-vaginale bloeding, oogbloeding, bloedneus, tandvleesbloeding, hematurie, hemoptoë, hematoom, purpura, hemartrose, postoperatieve bloeding. Anemie.

Soms (0,1-1%): trombocytopenie, trombocytemie, abnormale bloedplaatjes. Hoofdpijn. Dyspneu. Misselijkheid, braken. Stijging van leverenzymwaarden, abnormale leverfunctie. Erythemateuze huiduitslag, jeuk. (Perifeer) oedeem, koorts, pijn (op de borst), wondafscheiding.

Zelden (0,01-0,1%): allergische reactie (waaronder zeer zeldzame meldingen van angio–oedeem, anafylactische/anafylactoïde reacties). Andere bloedingen zoals een leverbloeding, intracraniële/intracerebrale bloeding, retroperitoneale bloeding. Postoperatieve wondinfectie. Angst, verwardheid, slaperigheid, (draai–)duizeligheid. Hypotensie. Vermoeidheid, opvliegers, pijn in het been, genitaal oedeem, blozen, syncope. Hoesten. Dyspepsie, gastritis, obstipatie, diarree, bilirubinemie. Gestegen niet-eiwitgebonden stikstof (zoals ureum, urinezuur, aminozuren), reactie op de injectieplaats. Hypokaliëmie.

Verder bij IA/non–STEMI of STEMI: atriumfibrilleren, ventriculaire tachycardie.

Interacties

Bij gebruik ter preventie of behandeling van VTE niet gelijktijdig toepassen met middelen die een groter bloedingsrisico veroorzaken zoals fibrinolytica, GPIIb/IIIa-receptorantagonisten, (laagmoleculairgewicht) heparine, heparinoïden; ter behandeling van oppervlakkige veneuze trombose of instabiele angina of myocardinfarct met of zonder ST–elevatie de combinatie alleen met voorzichtigheid toepassen. Voorzichtig zijn bij combinatie met een VKA ter behandeling van VTE. Wees tevens voorzichtig bij gelijktijdig gebruik van andere trombocytenaggregatieremmers of NSAID's.

Zwangerschap

Teratogenese: Bij de mens geen aanwijzingen voor schadelijkheid (op basis van een zeer beperkte hoeveelheid gegevens). Fondaparinux lijkt in beperkte mate bij de foetus terecht te kunnen komen (concentratie in het navelstrengbloed bleek 10% te zijn van de maternale plasmaconcentratie). De hoeveelheid fondaparinux die de foetus op deze manier bereikt, lijkt echter onvoldoende voor een anticoagulerend effect.

Advies: Kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt als alternatief bij heparine-intolerantie. Overweeg het monitoren van de anti-Xa-activiteit tijdens de behandeling met fondaparinux. Staak het gebruik zo mogelijk voor de bevalling vanwege meer kans op bloedingen bij de moeder.

Lactatie

Overgang in moedermelk: Onwaarschijnlijk vanwege de molecuulgrootte.

Farmacologisch effect: Onwaarschijnlijk, ook vanwege de lage orale biologische beschikbaarheid (inactivering in het maag-darmkanaal).

Advies: Kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt als alternatief bij heparine-intolerantie.

Contra-indicaties

  • actieve klinisch significante bloeding;
  • acute bacteriële endocarditis;
  • ernstige nierinsufficiëntie met een creatinineklaring < 20 ml/min; bij de behandeling van VTE: < 30 ml/min.

Waarschuwingen en voorzorgen

Voorzichtig toepassen bij een verhoogd bloedingsrisico zoals bij ouderen, een verminderde nierfunctie, verminderde leverfunctie, congenitale of verworven bloedingsstoornissen (bv. trombocytenaantal < 50.000/mm³), een actieve ulcererende maag-darmbloeding, recente intracraniële bloeding of kort na een hersen-, ruggenmerg- of oogoperatie. Wees ook voorzichtig in de eerste 3 dagen na een andere operatieve ingreep; fondaparinux dan alleen toepassen indien chirurgische hemostase bewerkstelligd is.

Overweeg controle van het trombocytenaantal aan het begin en het eind van de behandeling, vooral bij een vervolgtherapie met (laagmoleculair) heparine.

Bij preventie van VTE en voor de behandeling van IA/non–STEMI en STEMI tevens voorzichtig bij: lichaamsgewicht < 50 kg (afnemende uitscheiding met het gewicht), ernstige leverinsufficiëntie (deficiëntie in bloedstollingsfactoren) vanwege een toegenomen bloedingsrisico. Voor de preventie van VTE voorzichtig toepassen bij matige nierinsufficiëntie (creatinineklaring < 50 ml/min) en bij IA/non–STEMI of STEMI bij creatinineklaring van 20–30 ml/min. Voor de behandeling van VTE voorzichtig toepassen bij matige nierinsufficiëntie (creatinineklaring 30-50 ml/min), bij een ernstige leverinsufficiëntie vanwege een tekort aan stollingsfactoren en bij een lichaamsgewicht < 50 kg. Tevens voorzichtig toepassen bij patiënten met een voorgeschiedenis van HIT; er zijn geen gegevens over gebruik van fondaparinux bij HIT type II.

Bij gebruik van spinale of epidurale anesthesie of spinale punctie tijdens behandeling is er kans op epidurale of spinale hematomen met het risico van langdurige of permanente verlamming. Er is meer kans op deze complicaties bij gebruik van post-operatieve epidurale verblijfskatheter of gelijktijdig gebruik van andere geneesmiddelen die de hemostase beïnvloeden. Bij gebruik ter behandeling van VTE geen spinale/epidurale anesthesie toepassen.

Ter behandeling van acute symptomatische spontane oppervlakkige veneuze trombose is de veiligheid en werkzaamheid van fondaparinux niet vastgesteld bij oppervlakkige veneuze trombose binnen 3 cm van de saphenofemorale verbinding, veneuze trombose na sclerotherapie, of door een complicatie van een intraveneuze lijn; tevens zijn er geen gegevens over het gebruik bij patiënten met oppervlakkige veneuze trombose in de afgelopen 3 maanden, veneuze trombo–embolische ziekte in de afgelopen 6 maanden, een bijkomende diepveneuze trombose (DVT), een actieve vorm van kanker, een ernstige leverinsufficiëntie of een lichaamsgewicht < 50 kg. Voor de behandeling van VTE zijn er geen gegevens betreffende werkzaamheid en veiligheid bij personen met een lichaamsgewicht > 100 kg én een creatinineklaring van 30–50 ml/min; zie ook de rubriek Dosering. Voor de behandeling van VTE is er tevens beperkte informatie bij hemodynamisch instabiele patiënten en zijn er geen gegevens bij een trombolyse, een embolectomie of een plaatsing van een vena cava filter.

De veiligheid en werkzaamheid bij leeftijd < 17 jaar is niet onderzocht.

Overdosering

Symptomen

Bloedingen.

Neem voor meer informatie over een vergiftiging met fondaparinux contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Eigenschappen

Selectieve remmer van geactiveerd factor X (Xa). Door selectieve binding aan antitrombine III (ATIII) potentieert fondaparinux (ca. 300×) de intrinsieke neutralisatie van factor Xa door ATIII. De neutralisatie van factor Xa onderbreekt de bloedstollingscascade en remt zowel de trombinevorming als de trombusformatie. Fondaparinux inactiveert trombine (geactiveerd factor II) niet en heeft geen effect op de bloedplaatjes. Het heeft geen effect op de routine coagulatietesten zoals geactiveerde partiële tromboplastinetijd (aPTT; bij hogere doses kunnen lichte veranderingen in de aPTT optreden), geactiveerde stollingstijd (ACT) of protrombinetijd (PT)/International Normalised Ratio (INR)-testen in plasma, noch op bloedingstijd of fibrinolytische activiteit.

Kinetische gegevens

Resorptie s.c. snel en volledig.
F 100%.
T max s.c. ca. 2 uur.
V d 0,1–0,2 l/kg.
Eiwitbinding grotendeels aan antitrombine-eiwit, dosisafhankelijk, 98,6–97% in de concentratierange van 0,5–2 mg/l.
Metabolisering geen aanwijzingen voor metabolisering of vorming van actieve metabolieten.
Eliminatie 64–77% onveranderd met de urine.
T 1/2el 17 uur bij gezonde, jonge personen; 21 uur bij gezonde ouderen; 29 uur bij matig verminderde nierfunctie (creatinineklaring 30–50 ml/min); 72 uur bij ernstige nierinsufficiëntie (creatinineklaring < 30 ml/min).

Uitleg afkortingen

F biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt)
T max tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening
V d verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam)
T 1/2 plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren)
T 1/2el plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd

Groepsinformatie

fondaparinux hoort bij de groep heparinen, overige.

Kosten

Kosten laden…

Zie ook

Geneesmiddelgroep

Indicaties

Externe links