Samenstelling

Samenstelling

Advies

Bij orale lichen planus (OLP) is ter verlichting van klachten een lokaal klasse 3 of 4 corticosteroïd het eerstekeusmiddel. De NVDV-richtlijn Lichen planus adviseert hierbij een mondpasta (eventueel in combinatie met een individueel vervaardigde bleeklepel) voor de nacht bij betrokkenheid van de gingiva, een mondspoeling bij uitgebreide orale lichen planus of bij problemen bij het lokaal aanbrengen van mondpasta, of fluticason dosisaerosol/spray (offlabel) bij zowel lokale als multifocale afwijkingen van het mondslijmvlies. Zie voor meer informatie de richtlijn Lichen planus (2021) op richtlijnendatabase.nl.

Advies

De basisbehandeling van constitutioneel eczeem is het dagelijks gebruiken van indifferente middelen. Bij matig eczeem daarnaast behandelen met klasse 1- of klasse 2-corticosteroïden. Bij ernstig eczeem heeft kortdurend dagelijks gebruik (tot 2 à 3 weken) met klasse 3-corticosteroïden de voorkeur, in het gezicht of in huidplooien hebben klasse 1- of klasse 2-corticosteroïden de voorkeur. Bij verbetering corticosteroïden afbouwen. Overweeg pulse-therapie met klasse 2-corticosteroïden bij frequente recidieven van ernstig eczeem. Bij de keuze van de zalf- of crèmebasis is de ervaring en voorkeur van de patiënt doorslaggevend. Als lokale therapie onvoldoende effect sorteert, kunnen in de tweedelijnszorg intensievere vormen van lokale behandeling, lichttherapie of systemische middelen worden toegepast.

Identificeer bij contacteczeem primair de betreffende contactstoffen (allergenen, irritantia) en adviseer deze zoveel mogelijk te vermijden. Dagelijks gebruik van een indifferente (vet)crème of zalf meerdere keren per dag, vormt de basis van de behandeling en werkt tevens preventief. Dermatocorticosteroïden zijn de eerste keus in de medicamenteuze behandeling van contacteczeem naast de basisbehandeling. Bij contacteczeem op locaties elders dan de handen kan in milde gevallen veelal een indifferente (vet)crème, en bij matig contacteczeem een klasse 1- of 2-corticosteroïd volstaan. Bij mild tot matig contacteczeem aan de handen altijd starten met een klasse 2-corticosteroïd. Bij ernstig contacteczeem heeft starten met een klasse 3- of (in de tweedelijnszorg) met klasse 4-corticosteroïd de voorkeur. Bij onvoldoende effect, kunnen in de tweedelijnszorg intensievere vormen van lokale behandeling, lichttherapie of systemische middelen worden toegepast.

Bij seborroïsch eczeem kunnen niet-medicamenteuze maatregelen, zoals regelmatig wassen met een pH-neutrale zeepvrije wasgel of shampoo zonder parfum, klachten verminderen. Bij seborroïsch eczeem in het gezicht en op de romp is ketoconazol crème eerste keus. Overweeg bij hoofdroos een behandeling met ketoconazol shampoo (voorkeur) of seleensulfide, tot de schilfering en/of korsten zijn verdwenen. Voeg bij een duidelijke ontstekingscomponent zoals roodheid en/of hardnekkige jeuk een klasse 2–corticosteroïd toe. In geval van ‘berg’ bij kinderen kan meestal volstaan worden met dagelijks wassen met een milde babyshampoo. Bij dikke plaques kan de schilferlaag worden afgeweekt met olie. Behandel bij onvoldoende effect met ketoconazol, tot de schilfering en/of korsten zijn verdwenen. Voeg in hardnekkige gevallen kortdurend een klasse 1-corticosteroïd toe.

Lokale corticosteroïden worden bij de behandeling van jeukklachten zonder aanwezigheid van huidafwijkingen in principe ontraden. Voor de keuze van de juiste behandeling zie Jeuk.

Offlabel: Bij hevige klachten van de oogleden als gevolg van allergische conjunctivitis, kan aanbrengen van hydrocortisoncrème gedurende enkele dagen effectief zijn.

Offlabel: Zie voor het beleid bij Dermatitis perioralis de NHG-Behandelrichtlijn.

Indicaties

• Orale lichen planus (OLP).

Indicaties

• Oppervlakkige steroïdgevoelige, niet-infectieuze dermatosen zoals:
  • eczeem zoals constitutioneel eczeem, ortho-ergisch contacteczeem, seborroïsch eczeem, varikeus eczeem;
  • gelokaliseerde vormen van jeuk (bv. pruritus ani);
  • gelokaliseerde vormen van prurigo;
  • mildere vormen van chronische discoïde lupus erythematodes.
• Onderhouds- of nabehandeling van dermatosen die tevoren met een sterker werkend corticosteroïd zijn onderdrukt.
• Offlabel: Allergische conjunctivitis met ernstige klachten van de oogleden zoals forse zwelling, hevige jeuk of eczeem (crème).
• Offlabel: Dermatitis perioralis bij ernstige 'rebound'-klachten (NHG).

Gerelateerde informatie

• conjunctivitis
• constitutioneel eczeem
• contacteczeem
• jeuk
• seborroisch eczeem

Doseringen

Vergeten dosis: zet behandeling voort volgens schema met de volgende dosis; nooit met een dubbele dosis spoelen.

Toediening: na het spoelen minimaal een half uur niets eten of drinken.

Doseringen

Toediening

• Bij de geregistreerde indicaties doseren aan de hand van vingertopeenheden (VTE) om zowel over- als onderdosering te voorkomen; zie tabel 9 op p. 23 van de NVDV-Leidraad Dermatocorticosteroïden (2019);
• Hydrocortisonsmeersel kan worden toegepast op de behaarde hoofdhuid;
• Breng een indifferent middel aan, een uur ná het corticosteroïdpreparaat.

Bijwerkingen

Zeer vaak (> 10%): mondinfecties zoals Candida-infecties (spruw) of herpesvirus-infectie (koortslip). Bij gebruik na een meerdere weken: atrofie van de mucosa.

Vaak (1-10%): overgevoeligheidsreacties. Verhoging oogdruk.

Soms (0,1-1%): bij gebruik na meerdere weken: Cushing-achtige verschijnselen zoals vollemaansgezicht en hirsutisme.

• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Soms (0,1–1%): lokale overgevoeligheid, (maskeren) huidinfectie, verergering acne (bij aanbrengen op acne-plekken).

Bij gebruik > 3 weken:

Soms (0,1–1%): huidatrofie, teleangiëctasieën en neiging tot bloeden, vertraging van het wondgenezingsproces, purpura, striae (meestal irreversibel), hypo- of hyperpigmentatie, rosacea-achtige en periorale dermatitis, hypertrichose (na weken tot maanden gebruik), 'rebound'-effect (mogelijk leidend tot steroïd-afhankelijkheid), verhoging van de oogdruk bij glaucoom (bij langdurig contact met/in ogen). Verder zelden colloïd milia, erythrosis interfollicularis colli, granuloma gluteale.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Er zijn van dit middel geen interacties bekend.

Interacties

Er zijn van dit middel geen interacties bekend.

Zwangerschap

Corticosteroïden passeren de placenta.

Teratogenese: Bij de mens is er geen duidelijk hoger risico op schadelijkheid bij gebruik van corticosteroïden. Bij dieren zijn corticosteroïden in hoge systemische doses schadelijk gebleken (schisis).

Farmacologisch effect: Bij langdurig gebruik van systemische corticosteroïden in hogere doseringen is intra-uteriene groeivertraging beschreven. Door de goede doorbloeding van het mondslijmvlies is systemische opname mogelijk.

Advies: Kan kortdurend op onbeschadigd mondslijmvlies worden gebruikt. Bij langdurig gebruik of gebruik op een beschadigd mondslijmvlies, wordt gebruik ontraden. Controleer indien dit onvermijdelijk is tijdens de zwangerschap, de groei van het ongeboren kind en na de geboorte de bijnierschorsfunctie van de baby.

Zwangerschap

Corticosteroïden passeren de placenta.

Teratogenese: Bij de mens is er geen duidelijk hoger risico op schadelijkheid gebleken bij gebruik van corticosteroïden in het algemeen.

Farmacologisch effect: Bij cutane toediening van corticosteroïden is de te verwachten systemische blootstelling minimaal. Bij langdurig gebruik, gebruik van grote hoeveelheden, op grote huidoppervlakken of op beschadigde huid, neemt de systemische blootstelling toe. Bij gebruik van klasse 1 en 2 dermatocorticosteroïden zullen naar verwachting geen relevante bloedspiegels optreden die leiden tot systemische effecten bij de moeder of bij de foetus.

Advies: Kan worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Onbekend.

Farmacologisch effect: Het mondslijmvlies is goed doorbloed waardoor met systemische opname bij de moeder rekening moet worden gehouden. Uit ervaring met het gebruik van andere corticosteroïden tijdens de borstvoeding blijkt dat deze middelen nauwelijks overgaan in de moedermelk. Bij kortdurend gebruik op onbeschadigd slijmvlies lijkt het risico van een ongewenst effect bij de zuigeling daarom onwaarschijnlijk.

Advies: Kan kortdurend op onbeschadigd mondslijmvlies worden gebruikt. Bij langdurig gebruik of gebruik op een beschadigd mondslijmvlies het gebruik van dit middel of het geven van borstvoeding ontraden.

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Onbekend. Bij toepassing van klasse 1 en 2 dermatocorticosteroïden bij de moeder, zijn ongewenste effecten bij de zuigeling via de moedermelk onwaarschijnlijk.

Advies: Kan worden gebruikt.

Overig: Bij toepassing op de borst, het gebied rond de tepel vóór het voeden goed schoon maken.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• mondinfecties, veroorzaakt door bacteriën, virussen, schimmels of gisten;
• overgevoeligheid voor corticosteroïden.

Contra-indicaties

• bacteriële, virale, parasitaire, schimmel- en gistinfecties van de huid;
• ulcereuze huidaandoeningen, wonden;
• striae ten gevolge van dermatocorticosteroïden;
• ichtyose, juveniele dermatosis plantaris, acne vulgaris, rosacea, fragiliteit van de huidvaten, huidatrofie;
• overgevoeligheid voor corticosteroïden.

Waarschuwingen en voorzorgen

Laat de patiënt contact opnemen als de klachten na enkele dagen niet minder worden of verergeren. Wees ook bedacht op overgevoeligheidsreacties.

Bij langdurig gebruik het mondslijmvlies regelmatig controleren vanwege meer kans op atrofie van de mucosa en mondinfecties.

Houd rekening met mogelijke systemische effecten. Dit geldt vooral bij langdurig gebruik en bij toepassing op beschadigd mondslijmvlies.

Wees voorzichtig bij glaucoom omdat door systemische effecten de oogdruk verder kan stijgen. Overweeg bij verandering in het gezichtsvermogen (zoals wazig zien, pijn of rood oog) na langdurige behandeling door te verwijzen naar een oogarts ter beoordeling van mogelijke oorzaken waaronder cataract, glaucoom of zeldzame ziekten zoals centrale sereuze chorioretinopathie (CSCR), die zijn gemeld na gebruik van systemische en lokale corticosteroïden.

Waarschuwingen en voorzorgen

Wees voorzichtig bij glaucoom; vermijd contact met de ogen en was de handen na gebruik. Niet op de oogleden gebruiken bij glaucoom.

Dermatocorticosteroïden langzaam afbouwen na langdurig gebruik. Steroïd-afhankelijkheid kan optreden, zich uitend in ‘rebound’-verschijnselen na (acuut) staken van een langdurige behandeling. Bijnierschorsinsufficiëntie kan optreden bij het acuut staken of te snel afbouwen van een behandeling met (m.n. sterk werkzame) dermatocorticosteroïden na langdurig uitgebreid gebruik.

Huidinfecties: Corticosteroïden kunnen bacteriële-, virus-, parasitaire- en schimmelinfecties maskeren, activeren of verergeren. Als laesies secundair geïnfecteerd raken, moeten deze adequaat behandeld worden; bij verergering van de infectie moet de behandeling met corticosteroïden worden gestaakt.

Wees bedacht op contactallergie/overgevoeligheidsreacties indien de huidaandoening niet (meer) reageert op een op zich juiste behandeling. Overgevoeligheidsreacties kunnen lijken op symptomen waarvoor behandeld wordt. Bij contactallergie wordt zelden een ernstige reactie gezien, omdat het veroorzakende corticosteroïd de reactie gelijktijdig onderdrukt.

Wees voorzichtig bij m.n. jonge kinderen bij langdurig gebruik en gebruik van hoge doseringen, vooral bij toepassing onder occlusie (plastic folie, luier, huidplooien). Met name zuigelingen en jonge kinderen hebben een dunne huid en een relatief groot huidoppervlak (t.o.v. het lichaamsgewicht) waardoor lokale en systemische bijwerkingen eerder op kunnen treden. Langdurig gebruik van dermatocorticosteroïden op grote oppervlakken kan bij kinderen mogelijk leiden tot bijnierschorssuppressie en ook tot groeihormoonsuppressie; bij langdurig intensief gebruik wordt aanbevolen regelmatig lengte en gewicht te controleren en de plasmacortisolspiegel te bepalen.

Overweeg bij verandering in het gezichtsvermogen na langdurige behandeling van grote oppervlakken met (m.n. sterk werkende) dermatocorticosteroïden door te verwijzen naar een oogarts ter beoordeling van mogelijke oorzaken waaronder cataract, glaucoom of zeldzame ziekten zoals centrale sereuze chorioretinopathie (CSCR), die zijn gemeld na gebruik van systemische en lokale corticosteroïden.

Eigenschappen

Clobetasolpropionaat is een zeer sterkwerkend corticosteroïd; klasse 4. Lokale corticosteroïden hebben een anti-inflammatoire en vasoconstrictieve werking. Oromucosale toediening van clobetasolpropionaat bij orale lichen planus onderdrukt de ontstekingsreactie en vermindert pijn, jeuk en zwelling. Het effect treedt op na enkele dagen.

Eigenschappen

Hydrocortison(acetaat) is een zwak werkend corticosteroïd; klasse 1. Het heeft een anti-inflammatoire en vasoconstrictieve werking. Hydrocortison onderdrukt de ontstekingsreactie en symptomen van verschillende – vaak met jeuk gepaard gaande – aandoeningen. Het effect kan door het aanbrengen onder een afsluitend (occlusief) verband worden versterkt als gevolg van een verhoogde penetratie (met ca. factor 10) van het stratum corneum.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

clobetasol (oromucosaal) hoort bij de groep corticosteroïden, cutaan/oromucosaal.

• betamethason (cutaan) (D07AC01) Vergelijk
• betamethason in propyleenglycol (D07AC01) Vergelijk
• clobetasol (cutaan) (D07AD01) Vergelijk
• clobetason (D07AB01) Vergelijk
• desoximetason (D07AC03) Vergelijk
• flumetason (D07AB03) Vergelijk
• fluticason (cutaan) (D07AC17) Vergelijk
• hydrocortison (cutaan) (D07AA02) Vergelijk
• hydrocortisonbutyraat (D07AB02) Vergelijk
• mometason (cutaan) (D07AC13) Vergelijk
• triamcinolonacetonide (cutaan) (D07AB09) Vergelijk
• triamcinolonacetonide (oromucosaal) (A01AC01) Vergelijk

Groepsinformatie

hydrocortison (cutaan) hoort bij de groep corticosteroïden, cutaan/oromucosaal.

• betamethason (cutaan) (D07AC01) Vergelijk
• betamethason in propyleenglycol (D07AC01) Vergelijk
• clobetasol (cutaan) (D07AD01) Vergelijk
• clobetasol (oromucosaal) (A01AC) Vergelijk
• clobetason (D07AB01) Vergelijk
• desoximetason (D07AC03) Vergelijk
• flumetason (D07AB03) Vergelijk
• fluticason (cutaan) (D07AC17) Vergelijk
• hydrocortisonbutyraat (D07AB02) Vergelijk
• mometason (cutaan) (D07AC13) Vergelijk
• triamcinolonacetonide (cutaan) (D07AB09) Vergelijk
• triamcinolonacetonide (oromucosaal) (A01AC01) Vergelijk

Kosten

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• corticosteroïden, cutaan/oromucosaal

Externe links

• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• corticosteroïden, cutaan/oromucosaal

Indicaties

• conjunctivitis
• constitutioneel eczeem
• contacteczeem
• jeuk
• seborroisch eczeem

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)