azelaïnezuur
Samenstelling
Raadpleeg voor hulpstoffen een apotheker.
Azelaïnezuur FNA Formularium der Nederlandse Apothekers
- Toedieningsvorm
- Crème (20%)
- Sterkte
- 200 mg/g
Basis: Lanettecrème I FNA.
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
Start bij de behandeling van rosacea met papels en/of pustels, met lokaal metronidazol, azelaïnezuur of ivermectine. Voeg bij onvoldoende werkzaamheid doxycycline toe aan de lokale behandeling. Bij onvoldoende effect kan in de tweedelijnszorg minocycline (offlabel) of isotretinoïne (offlabel) worden toegepast. Bij erythemateuze klachten staat het geven van niet-medicamenteuze adviezen, zoals het vermijden van vasomotorische prikkels, op de voorgrond. Overweeg bij onvoldoende verbetering een proefbehandeling met brimonidine-gel. Behandel hinderlijke klachten van teleangiëctasieën en/of erytheem in de tweedelijnszorg met laser of ‘intense pulsed light’ (IPL). Behandeling van oculaire rosacea en ernstige rhinophyma vindt plaats in de tweedelijnszorg. Voor de behandeling van verschillende kenmerken van rosacea zoals papulopustels, erytheem en teleangiëctasieën kunnen diverse behandelingen worden gecombineerd, zoals lokale behandeling met orale behandeling of laserbehandeling.
Volgens de NHG-Behandelrichtlijn Melasma (2022) gaat de voorkeur uit naar niet-medicamenteuze maatregelen, zoals o.a. het gebruik van een zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor (≥ 50) en eventueel camouflagecrème. Bij sterke wens van de patiënt, ernstige hinder en onvoldoende effect van niet-medicamenteuze interventies kan bij melasma zonder onderliggende oorzaak of persisterend melasma eventueel azelaïnezuurcrème 20% of tretinoïnecrème (offlabel) worden geprobeerd.
De behandeling van acne vulgaris in de eerstelijnszorg wordt bepaald door de ernst van de acne en de eerder toegepaste (zelf)behandeling. Behandel milde acne in eerste instantie met benzoylperoxide 5% of een lokaal retinoïde; combineer dit bij onvoldoende effect met een lokaal antibioticum. Bij matig-ernstige acne direct starten met een lokaal antibioticum in combinatie met benzoylperoxide 5% of een lokaal retinoïde. Vervang bij onvoldoende effect het lokaal antibioticum door een oraal antibioticum. Bij ernstige acne direct starten met een oraal antibioticum in combinatie met benzoylperoxide 5% of een lokaal retinoïde. Overweeg monotherapie met isotretinoïne bij ernstige of therapieresistente matig ernstige acne bij onvoldoende effect van een oraal antibioticum; verwijs hiervoor naar de dermatoloog of behandel eventueel zelf.
In de tweedelijnszorg is bij milde tot matig ernstige acne een lokaal combinatiepreparaat eerste keus: kies uit adapaleen/benzoylperoxide, clindamycine/tretinoïne of clindamycine/benzoylperoxide. Geef bij (matig) ernstig acne een combinatie van oraal doxycycline met adapaleen/benzoylperoxide of met azelaïnezuur. Overweeg bij therapieresistente (matig-)ernstige acne monotherapie met isotretinoïne. Zie voor meer informatie de NVDV-richtlijn Acne vulgaris op richtlijnendatabase.nl.
Indicaties
- Rosacea met papels en/of pustels;
- Melasma;
- Acne vulgaris.
Gerelateerde informatie
Doseringen
Blootstelling aan zonlicht of andere UV-bronnen zoveel mogelijk vermijden. Gebruik een dagcrème/zonnebrandcreme met hoge beschermingsfactor (≥30). Bij melasma een dagcrème/zonnebrandcrème met beschermingsfactor ≥ 50 gebruiken en niet in de zomer behandelen; zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
Niet aanbrengen op een beschadigde (zonverbrande) huid.
Rosacea
Volwassenen en kinderen ≥ 12 jaar
1–2×/dag dun aanbrengen gedurende 3 maanden, zo nodig tot 6 maanden. Bij 1×/dag gebruik, 's avonds aanbrengen vanwege de blekende werking op de huid in combinatie met zonlicht; overdag een zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor gebruiken.
Melasma
Volwassenen
1–2×/dag dun en zo nauwkeurig mogelijk aanbrengen op de donker gekleurde plekken gedurende 2–3 maanden, zo nodig tot 6 maanden.
Acne vulgaris
Volwassenen en kinderen ≥ 12 jaar
1–2×/dag dun aanbrengen gedurende 3–6 maanden, zo nodig tot 12 maanden. Bij 1×/dag gebruik, 's avonds aanbrengen vanwege de blekende werking op de huid in combinatie met zonlicht; overdag een zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor gebruiken.
Toediening
- Huid vooraf schoon maken met water en zeep en laten drogen gedurende 15 minuten om huidirritatie door azelaïnezuur zo veel mogelijk te voorkómen.
- Vermijd contact met de ogen, slijmvliezen en wondjes vanwege de irriterende eigenschappen; indien contact optreedt, direct uitspoelen met water.
- Was na gebruik de handen of gebruik een vingercondoom.
Bijwerkingen
Vaak (1-10%): jeuk, brandend of prikkelend gevoel en tintelingen.
Soms (0,1-1%): huidirritatie zoals erytheem, droogheid en schilfering, vooral in de eerste weken van de behandeling.
Zelden (0,01-0,1%): fotosensibilisatie en hypopigmentatie. Allergische reacties zijn mogelijk (zoals jeuk, huiduitslag, urticaria en in ernstige gevallen dyspneu).
Zie voor meer informatie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
Interacties
Wees voorzichtig bij gebruik van andere huidpreparaten die irriterend kunnen werken, zoals bijvoorbeeld alcoholbevattende lotions.
Zwangerschap
Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens.
Farmacologisch effect: De systemische absorptie bij cutaan gebruik is laag (ca. 4 %).
Advies: Kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Onbekend bij mens en dier. Azelaïnezuur is van nature aanwezig in moedermelk.
Farmacologisch effect: Onwaarschijnlijk bij lokale toediening, vanwege een lage systemische absorptie bij de moeder.
Advies: Kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt.
Contra-indicaties
- beschadigde of verbrande huid.
Minimaliseer de blootstelling aan zonlicht; zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
Waarschuwingen en voorzorgen
Vanwege de irriterende eigenschappen voorzichtig zijn bij toepassing in de buurt van ogen, neus, mond of beschadigde huid. Contact met ogen en slijmvliezen vermijden; indien contact optreedt direct uitspoelen met water. Niet aanbrengen op een beschadigde of door de zon verbrande huid.
Blootstelling aan zonlicht (en zonnebank) zoveel mogelijk vermijden vanwege hypopigmentatie en fotosensibilisatie; gebruik een dagcrème/zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor (≥ 30). Hypopigmentatie is vooral bij een donkere huid goed zichtbaar; staak het gebruik indien zichtbare vlekken optreden. Bij melasma een dagcrème/zonnebrandcrème met beschermingsfactor ≥ 50 gebruiken. Volgens de NHG-Behandelrichtlijn Melasma niet behandelen in de zomer in verband met de intensiteit van de UV-straling.
Huidirritatie zoals erytheem, droge huid en schilfering treedt op in de eerste weken en zijn van voorbijgaande aard. Bij persisterende huidirritatie na enkele weken de behandeling staken of eventueel de frequentie verlagen naar 1×/dag aanbrengen. Gebruik eventueel een vaselinecrème om uitdroging van de huid te voorkomen.
Eigenschappen
Azelaïnezuur heeft o.a. een keratolytische en anti-inflammatoire werking. Het exacte werkingsmechanisme bij rosacea is onbekend; erytheem en puistjes verminderen binnen enkele weken.
Bij melasma gaat het hyperpigmentatie tegen, door remming van de groei van melanocyten en remming van het tyrosinase–enzym dat de omzetting van tyrosine in melanine bevordert. De hyperpigmentatie neemt af na 4–8 weken.
Bij acne berust de werking op remming van de folliculaire keratinisatie en de bacteriostatische werking tegen Cutibacterium acnes (voorheen Propionibacterium acnes). Bij acne kunnen de verschijnselen de eerste 3–4 weken verergeren; daarna treedt een verbetering op die maximaal is na enkele maanden.
Kinetische gegevens
| Resorptie | ca. 4 % door de huid. |
| Eliminatie | voornamelijk in onveranderde vorm met de urine. |
| T 1/2el | ca. 12 uur. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Groepsinformatie
azelaïnezuur hoort bij de groep depigmentatiemiddelen.