Samenstelling

Samenstelling

Advies

Volgens de NHG-Behandelrichtlijn Melasma (2022) gaat de voorkeur uit naar niet-medicamenteuze maatregelen, zoals o.a. het gebruik van een zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor (≥ 50) en eventueel camouflagecrème. Bij sterke wens van de patiënt, ernstige hinder en onvoldoende effect van niet-medicamenteuze interventies kan bij melasma zonder onderliggende oorzaak of persisterend melasma eventueel azelaïnezuurcrème 20% of tretinoïnecrème (offlabel) worden geprobeerd. De NHG-behandelrichtlijn ontraadt behandeling met lokaal hydrochinon in een combinatiecrème in de huisartsenpraktijk , vanwege onzekere effectiviteit en niet uit te sluiten carcinogene bijwerkingen.

Advies

Start bij de behandeling van rosacea met papels en/of pustels, met lokaal metronidazol, azelaïnezuur of ivermectine. Voeg bij onvoldoende werkzaamheid doxycycline toe aan de lokale behandeling. Bij onvoldoende effect kan in de tweedelijnszorg minocycline (offlabel) of isotretinoïne (offlabel) worden toegepast. Bij erythemateuze klachten staat het geven van niet-medicamenteuze adviezen, zoals het vermijden van vasomotorische prikkels, op de voorgrond. Overweeg bij onvoldoende verbetering een proefbehandeling met brimonidine-gel. Behandel hinderlijke klachten van teleangiëctasieën en/of erytheem in de tweedelijnszorg met laser of ‘intense pulsed light’ (IPL). Behandeling van oculaire rosacea en ernstige rhinophyma vindt plaats in de tweedelijnszorg. Voor de behandeling van verschillende kenmerken van rosacea zoals papulopustels, erytheem en teleangiëctasieën kunnen diverse behandelingen worden gecombineerd, zoals lokale behandeling met orale behandeling of laserbehandeling.

Volgens de NHG-Behandelrichtlijn Melasma (2022) gaat de voorkeur uit naar niet-medicamenteuze maatregelen, zoals o.a. het gebruik van een zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor (≥ 50) en eventueel camouflagecrème. Bij sterke wens van de patiënt, ernstige hinder en onvoldoende effect van niet-medicamenteuze interventies kan bij melasma zonder onderliggende oorzaak of persisterend melasma eventueel azelaïnezuurcrème 20% of tretinoïnecrème (offlabel) worden geprobeerd.

De behandeling van acne vulgaris in de eerstelijnszorg wordt bepaald door de ernst van de acne en de eerder toegepaste (zelf)behandeling. Behandel milde acne in eerste instantie met benzoylperoxide 5% of een lokaal retinoïde; combineer dit bij onvoldoende effect met een lokaal antibioticum. Bij matig-ernstige acne direct starten met een lokaal antibioticum in combinatie met benzoylperoxide 5% of een lokaal retinoïde. Vervang bij onvoldoende effect het lokaal antibioticum door een oraal antibioticum. Bij ernstige acne direct starten met een oraal antibioticum in combinatie met benzoylperoxide 5% of een lokaal retinoïde. Overweeg monotherapie met isotretinoïne bij ernstige of therapieresistente matig ernstige acne bij onvoldoende effect van een oraal antibioticum; verwijs hiervoor naar de dermatoloog of behandel eventueel zelf.

In de tweedelijnszorg is bij milde tot matig ernstige acne een lokaal combinatiepreparaat eerste keus: kies uit adapaleen/benzoylperoxide, clindamycine/tretinoïne of clindamycine/benzoylperoxide. Geef bij (matig) ernstig acne een combinatie van oraal doxycycline met adapaleen/benzoylperoxide of met azelaïnezuur. Overweeg bij therapieresistente (matig-)ernstige acne monotherapie met isotretinoïne. Zie voor meer informatie de NVDV-richtlijn Acne vulgaris op richtlijnendatabase.nl.

Indicaties

• Hyperpigmentatiestoornissen, zoals melasma.

Indicaties

• Rosacea met papels en/of pustels;
• Melasma;
• Acne vulgaris.

Gerelateerde informatie

• acne vulgaris
• rosacea

Doseringen

Blootstelling aan zonlicht of andere UV-bronnen zoveel mogelijk vermijden. Gebruik een dagcrème/zonnebrandcrème met beschermingsfactor ≥ 50 en behandel niet in de zomer; zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

Niet gebruiken op een beschadigde of eczemateuze huid (waaronder dermatitis perioralis).

Bij vergeten van een dosis het normale schema volgen; geen dubbele dosis smeren om een vergeten dosis te compenseren.

Toediening

• Na het wassen van de huid aanbrengen op een droge huid om irritatie te voorkomen.
• Contact met ogen, slijmvliezen (o.a. neus, mond) en wondjes vermijden.
• Gebruik bij voorkeur een plastic handschoen of vingercondoom of was de vinger(s) na gebruik.
• Na aanbrengen, minstens een half uur wachten voordat andere huidmiddelen of cosmetica worden aangebracht.
• Zie voor meer informatie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

Doseringen

Blootstelling aan zonlicht of andere UV-bronnen zoveel mogelijk vermijden. Gebruik een dagcrème/zonnebrandcreme met hoge beschermingsfactor (≥30). Bij melasma een dagcrème/zonnebrandcrème met beschermingsfactor ≥ 50 gebruiken en niet in de zomer behandelen; zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

Niet aanbrengen op een beschadigde (zonverbrande) huid.

Toediening

• Huid vooraf schoon maken met water en zeep en laten drogen gedurende 15 minuten om huidirritatie door azelaïnezuur zo veel mogelijk te voorkómen.
• Vermijd contact met de ogen, slijmvliezen en wondjes vanwege de irriterende eigenschappen; indien contact optreedt, direct uitspoelen met water.
• Was na gebruik de handen of gebruik een vingercondoom.

Bijwerkingen

Zeer vaak (> 10%): voorbijgaande irritatie van de huid zoals branderigheid, erytheem, jeuk, droogheid, afschilfering en kloven; m.n. gedurende de eerste weken van de behandeling; zie ook de rubrieken Dosering, Waarschuwingen en voorzorgen en Eigenschappen.

Vaak (1-10%): overgevoeligheidsreacties zoals jeukende huiduitslag, urticaria (hydrochinon) of huidirritatie, branderigheid, erytheem (tretinoïne); zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

Soms (0,1-1%): lokale (soms irreversibele) hypopigmentatie (leukoderma, confetti-depigmentatie). Bruine verkleuring nagels bij langdurig aanbrengen zonder handschoen/vingercondoom.

Bij hoge concentraties of langdurig gebruik: ochronose (blauw-zwarte hyperpigmentatie) m.n. bij een donkere huid, gepigmenteerd colloïdmilium (bruine of donkerbruine bobbeltjes); zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

In dierproeven is hydrochinon (metaboliet van benzeen) op de lange termijn nefrotoxisch en carcinogeen gebleken. Carcinogene effecten zijn niet bewezen bij de mens.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): jeuk, brandend of prikkelend gevoel en tintelingen.

Soms (0,1-1%): huidirritatie zoals erytheem, droogheid en schilfering, vooral in de eerste weken van de behandeling.

Zelden (0,01-0,1%): fotosensibilisatie en hypopigmentatie. Allergische reacties zijn mogelijk (zoals jeuk, huiduitslag, urticaria en in ernstige gevallen dyspneu).

Zie voor meer informatie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Vermijd gelijktijdig gebruik met benzoylperoxide vanwege chemische onverenigbaarheid met tretinoïne; wanneer gelijktijdig gebruik geïndiceerd is, beide middelen op verschillende dagdelen toepassen.

Gelijktijdig gebruik van keratolytische, sterk uitdrogende (middelen met een hoog alcoholgehalte), schurende, reinigende, adstringerende of irriterende middelen kan een additief irriterend effect hebben.

Interacties

Wees voorzichtig bij gebruik van andere huidpreparaten die irriterend kunnen werken, zoals bijvoorbeeld alcoholbevattende lotions.

Zwangerschap

Teratogenese: Systemisch gebruik van tretinoïne (orale retinoïden) is teratogeen gebleken en gecontra–indiceerd tijdens zwangerschap. Over lokale toediening van tretinoïne zijn nog onvoldoende gegevens beschikbaar. Hydrochinon: bij de mens, onvoldoende gegevens. Het wordt voor ca. 45% opgenomen door de intacte huid, waardoor nadelige effecten bij de foetus niet zijn uit te sluiten.

Advies: Gebruik ontraden.

Overig: vóór aanvang behandeling zwangerschap uitsluiten. Een vruchtbare vrouw dient adequate anticonceptieve maatregelen te nemen tijdens de behandeling. Bij zwangerschapsmasker gebruiken ná de zwangerschap en na het staken van borstvoeding.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Zwangerschap

Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens.

Farmacologisch effect: De systemische absorptie bij cutaan gebruik is laag (ca. 4 %).

Advies: Kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Oraal toegediende retinoïden en hun metabolieten worden uitgescheiden in de moedermelk. Hydrochinon: onbekend bij mens en dier. Het is onwaarschijnlijk dat cutane toediening van tretinoïne leidt tot een systemische belasting bij de moeder die hoog genoeg is om meetbare concentraties in de moedermelk te kunnen opleveren. Echter gezien de structurele verwantschap met systemische retinoïden en het ontbreken van voldoende gegevens wordt lokaal gebruik van tretinoïne toch ontraden. Hydrochinon wordt voor ca. 45% opgenomen door de intacte huid bij de moeder, waardoor nadelige effecten bij de zuigeling niet zijn uit te sluiten.

Advies: Het gebruik van dit geneesmiddel of het geven van borstvoeding ontraden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Onbekend bij mens en dier. Azelaïnezuur is van nature aanwezig in moedermelk.

Farmacologisch effect: Onwaarschijnlijk bij lokale toediening, vanwege een lage systemische absorptie bij de moeder.

Advies: Kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• beschadigde of verbrande huid;
• blootstelling aan zonlicht minimaliseren; zie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen;
• acuut eczeem, waaronder dermatitis perioralis;
• overgevoeligheid voor retinoïden.

Contra-indicaties

• beschadigde of verbrande huid.

Minimaliseer de blootstelling aan zonlicht; zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

Waarschuwingen en voorzorgen

Toediening: vermijd contact met de ogen, slijmvliezen (o.a. neus, mond) en wondjes vanwege de irriterende eigenschappen; indien contact optreedt direct uitspoelen met water. Gebruik bij het aanbrengen bij voorkeur een plastic handschoen of vingercondoom, omdat tretinoïne/hydrochinoncrème bij langdurig gebruik soms bruine nagels veroorzaakt.

Blootstelling aan zonlicht (en zonnebank) zoveel mogelijk vermijden en een dagcrème/zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor (≥ 50) gebruiken. Zonlicht kan de pigmentatie en huidirritatie van de behandelde vlekken verergeren. Volgens de NHG-Behandelrichtlijn Melasma niet behandelen in de zomer in verband met de intensiteit van het uv-licht.

Risico (soms irreversibele) hypo-/hyperpigmentatie: vooral bij een van nature gepigmenteerde huid bestaat er risico op ontsierende confetti-achtige depigmentatie en rebound-hyperpigmentatie (ochronose) m.n. bij langdurige toepassing van de crème met 5% hydrochinon. Maximaal 2 jaar gebruiken.

Huidirritatie, overgevoeligheid: huidirritatie treedt m.n. aan het begin van de behandeling op. Laat de patiënt contact opnemen bij aanhoudende of hevige huidirritatie. Huiduitslag en huidirritatie (zoals branderigheid, erytheem, jeuk) kan ook optreden als gevolg van overgevoeligheid/contactallergie. Bij het optreden van overgevoeligheidsreacties het gebruik staken. Zie ook de rubrieken Bijwerkingen, Dosering en Eigenschappen.

Waarschuwingen en voorzorgen

Vanwege de irriterende eigenschappen voorzichtig zijn bij toepassing in de buurt van ogen, neus, mond of beschadigde huid. Contact met ogen en slijmvliezen vermijden; indien contact optreedt direct uitspoelen met water. Niet aanbrengen op een beschadigde of door de zon verbrande huid.

Blootstelling aan zonlicht (en zonnebank) zoveel mogelijk vermijden vanwege hypopigmentatie en fotosensibilisatie; gebruik een dagcrème/zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor (≥ 30). Hypopigmentatie is vooral bij een donkere huid goed zichtbaar; staak het gebruik indien zichtbare vlekken optreden. Bij melasma een dagcrème/zonnebrandcrème met beschermingsfactor ≥ 50 gebruiken. Volgens de NHG-Behandelrichtlijn Melasma niet behandelen in de zomer in verband met de intensiteit van de UV-straling.

Huidirritatie zoals erytheem, droge huid en schilfering treedt op in de eerste weken en zijn van voorbijgaande aard. Bij persisterende huidirritatie na enkele weken de behandeling staken of eventueel de frequentie verlagen naar 1×/dag aanbrengen. Gebruik eventueel een vaselinecrème om uitdroging van de huid te voorkomen.

Eigenschappen

Hydrochinon veroorzaakt depigmentatie van de huid door remming van de melanine-synthese in de melanocyt (door remming van het tyrosinase-enzym) en versnelde afvoer van epidermaal pigment. Tretinoïne (vitamine A-zuur) is een derivaat van vitamine A. Lokaal op de huid aangebracht veroorzaakt het ontstekingsachtige veranderingen in de epidermis en het follikelepitheel. Hierdoor ontstaat een versnelde productie van hoorncellen die een minder sterke binding met elkaar hebben, en daardoor sneller worden afgestoten (vernieuwing van de huid). Tretinoïne versterkt/versnelt hierdoor de depigmeterende werking van hydrochinon.

De gehyperpigmenteerde huid bleekt sneller dan de normale huid. Effect treedt op na enkele weken. De werkzaamheid van de crème kan worden versterkt en de huidirritatie verminderd door toevoeging van hydrocortisonacetaat 1% of triamcinolonacetonide 0,1%.

Kinetische gegevens

Eigenschappen

Azelaïnezuur heeft o.a. een keratolytische en anti-inflammatoire werking. Het exacte werkingsmechanisme bij rosacea is onbekend; erytheem en puistjes verminderen binnen enkele weken.

Bij melasma gaat het hyperpigmentatie tegen, door remming van de groei van melanocyten en remming van het tyrosinase–enzym dat de omzetting van tyrosine in melanine bevordert. De hyperpigmentatie neemt af na 4–8 weken.

Bij acne berust de werking op remming van de folliculaire keratinisatie en de bacteriostatische werking tegen Cutibacterium acnes (voorheen Propionibacterium acnes). Bij acne kunnen de verschijnselen de eerste 3–4 weken verergeren; daarna treedt een verbetering op die maximaal is na enkele maanden.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

tretinoïne/hydrochinon hoort bij de groep depigmentatiemiddelen.

• azelaïnezuur (D10AX03) Vergelijk
• hydrochinon (D11AX11) Vergelijk

Groepsinformatie

azelaïnezuur hoort bij de groep depigmentatiemiddelen.

• hydrochinon (D11AX11) Vergelijk
• tretinoïne/hydrochinon (D10AD51) Vergelijk

Kosten

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• depigmentatiemiddelen

Externe links

• Medicijnkosten.nl

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• depigmentatiemiddelen

Indicaties

• acne vulgaris
• rosacea

Externe links

• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)